Tiven un soño terrible. Non me preocupa tanto o soño en si, pero pregúntome como puiden atopar a coraxe de soñar con cousas horribles, cando eu mesmo son un cidadán tranquilo e respectable, un fillo obediente da nosa querida e aflixida nai Serbia, como todos os seus outros fillos. Por suposto, xa sabes, se eu fose unha excepción en calquera cousa, sería diferente, pero non, meu querido amigo, fago exactamente o mesmo que os demais e, a ser coidadoso, ninguén me pode igualar. Unha vez vin un brillante botón do uniforme dun policía tirado na rúa e fixeime no seu resplandor máxico, case sen darme conta, cheo de doces reminiscencias, cando de súpeto, a miña man comezou a tremer e saltou a un saúdo; a miña cabeza inclinouse cara á terra por sí soa e a miña boca estendeuse nese encantador sorriso que todos levamos ao saudar aos nosos superiores.

– Nobre sangue corre nas miñas veas – iso é o que é! – Isto é o que pensei nese momento e mirei con desdén ao bruto que pasaba, que despreocupadamente pisou o botón.

– Un bruto! – Dixen amargamente, cuspín e logo seguín camiñando calado, consolado polo pensamento de que tales brutos son poucos; e alégrome especialmente de que Deus me dese un corazón refinado e o sangue nobre e cabaleiresco dos nosos antepasados.

Ben, agora podes ver o marabilloso home que son, nada diferente doutros respectables cidadáns, e sen dúbida preguntaraste como poderían ocorrer cousas tan terribles e tolas nos meus soños.

Non me pasou nada raro ese día. Cenei ben e despois senteime a escarvar os dentes a gusto; tomando o meu viño e, despois de facer un uso tan valente e concienciado dos meus dereitos como cidadán, fun para a cama e levei un libro para durmir máis rápido.

O libro axiña me caeu das mans, por suposto, satisfixo o meu desexo e, cumpridos todos os meus deberes, quedei durmido inocente coma un año.

De repente atopeime nunha estreita e enlamada estrada que atravesaba montañas. Unha noite fría e negra. O vento ouveaba entre ramas estériles e cortaba coma unha navalla que toca a pel espida. O ceo negro, mudo e ameazante, e neve, coma po, soprando aos ollos e batendo contra a cara. Nin unha alma viva en ningures. Apresúrome e, de cando en vez, escorrego pola estrada enlamada á esquerda, á dereita. Cambaleo e caio, perdo o camiño, sigo adiante, Deus sabe onde, pero non é unha noite curta e ordinaria, senón un século, e sigo todo o tempo sen saber onde me atopo.

Así que camiñei durante moitos anos e cheguei a algún lugar, moi, moi lonxe do meu país natal a unha parte descoñecida do mundo, a unha estraña terra que probablemente ninguén coñece, estou seguro, só se pode ver nos soños.

Vagando pola terra cheguei a unha cidade grande onde vivía moita xente. No gran mercado había unha enorme multitude, un ruído terrible, o suficiente para rebentar os tímpanos. Metinme nunha pousada que daba ao mercado e pregunteille ao propietario por que se xuntou tanta xente…

– Somos xente tranquila e respectable – comezou a súa historia– , somos leais e obedientes ao maxistrado.

– O maxistrado é a súa autoridade suprema? – preguntei interrompéndoo.

– O maxistrado goberna aquí e el é a nosa autoridade suprema; a policía vén despois.

Eu rin.

– Por que ris? Non o sabías? De onde ves?

Díxenlle como perdera o camiño e que viña dunha terra afastada: Serbia.

– Oín falar dese famoso país! – murmurou o propietario para si, mirándome con respecto, e logo falou en voz alta:

– Ese é o noso camiño – continuou – o maxistrado goberna aquí cos seus policías.

– Como son os policías de aquí?

– Ben, hai diferentes tipos de policías; varían segundo o seu rango. Hai os máis distinguidos e os menos distinguidos… Somos, xa sabes, xente tranquila e respectable, pero todo tipo de malfeitores veñen da veciñanza, corrompennos e ensínannos cousas malas. Para distinguir a cada un dos nosos cidadáns doutras persoas, o maxistrado deu onte a orde de que todos os nosos cidadáns deben acudir ao xulgado local, onde a cada un de nós se lle marcará a testa. É por iso que se xuntou moita xente: para saber que facer.

Estremecinme e pensei que debería fuxir desta estraña terra o máis rápido que puidera, porque eu, aínda que serbio, non estaba acostumado a amosar tal espírito de cabalería, e estaba un pouco inquedo por iso.

O pousadeiro riu benevolentemente, tocoume no ombreiro e dixo orgulloso:

– Ah, estraño, isto é suficiente para ? Non me estraña, hai que percorrer un longo camiño para atopar coraxe coma a nosa!

– E que propós facer? – preguntei tímidamente.

– Que pregunta! Verá o valentes que somos. Hai que percorrer un longo camiño para atopar valor como o noso, xa llo dixen. Vostede viaxou dende moi lonxe e viu o mundo, pero estou seguro de que nunca viu heroes maiores ca nós. Vaiamos alí xuntos. Debo apresurarme.

Estabamos a piques de ir cando escoitamos, diante da porta, o crac dun látego.

Asomeime e vin un espectáculo: un home cunha brillante gorra de tres cornos na cabeza, vestido cun vistoso traxe, ía no lombo doutro home con riquísimas roupas de corte común e civil. Parou fronte á pousada e o xinete baixou.

O pousadeiro saíu, inclinouse ao chan e o home do pomposo traxe entrou na pousada a unha mesa especialmente decorada. O da roupa civil quedou diante da pousada e agardou. O propietario inclinouse tamén cara a el.

– De que vai todo isto? – pregunteille ao arrendador, profundamente desconcertado.

– Ben, o que entrou na pousada é un policía de alto rango, e este home é un dos nosos cidadáns máis distinguidos, moi rico e un gran patriota – murmurou o propietario.

– Pero por que deixa que o outro monte sobre as súas costas?

O pousadeiro negou coa cabeza e botámonos a un lado. Deume un sorriso despectivo e dixo:

– Considerámolo unha gran honra que poucas veces se merece! – Díxome moitas cousas ademais, pero estaba tan emocionado que non as puiden entender. Pero escoitei con bastante claridade o que dixo ao final: – É un servizo ao seu país que aínda non todas as nacións aprenderon a apreciar!

—

Chegamos á reunión e a elección do presidente xa estaba en curso.

O primeiro grupo presentou a un home chamado Kolb, se lembro ben o nome, como o seu candidato á presidencia; o segundo grupo quería a Talb e o terceiro tiña o seu propio candidato.

Houbo un barullo espantoso; cada grupo quería promover ao seu propio home.

– Creo que non temos un home mellor que Kolb para presidir unha reunión tan importante – dixo unha voz do primeiro grupo – porque todos coñecemos moi ben as súas virtudes como cidadán e a súa gran valentía. Non creo que haxa ninguén entre nós que poida presumir de ter sido montado con tanta frecuencia polas persoas realmente importantes…

– Quen es ti para falar diso – berrou alguén do segundo grupo. – Nunca fostes montado nin por un axudante de policía!

– Sabemos cales son as túas virtudes – berrou alguén do terceiro grupo. – Nunca poderías sufrir un só lategazo sen ouvear!

– Deixémolo claro, irmáns! – comezou Kolb. – É certo que persoas eminentes cabalgan sobre as miñas costas dende hai xa dez anos; azoutáronme e nunca botei un berro, pero ben pode ser que haxa outros máis merecedores entre nós. Quizais algún dos novos sean mellores.

– Non, non – berraron os seus seguidores.

– Non queremos escoitar falar de honras obsoletas! Hai dez anos que Kolb é montado – berraron as voces do segundo grupo.

– O sangue novo está tomando o control, deixade que os cans vellos mastiquen os ósos vellos – dicían algúns do terceiro grupo.

De súpeto non houbo máis ruído; a xente foise para atrás, á esquerda e á dereita, para despexar un camiño e vin a un mozo duns trinta anos. Ao seu paso, todas as cabezas se inclinaron.

– Quen é este? – murmureille ao meu pousadeiro.

– É o líder popular. Xove, pero moi prometedor. Nos seus inicios puido presumir de levar o maxistrado ás costas tres veces. É máis popular que ningún outro.

– Elixirano? – preguntei.

– Iso é máis que seguro, porque o resto de candidatos son todos máis vellos, o tempo adiantounos, mentres que o maxistrado andou onte mesmo ás súas costas.

– Cómo se chama?

– Kleard.

Déronlle un lugar de honra.

– Creo – a voz de Kolb rompeu o silencio – que non podemos atopar un home mellor para esta posición que Kleard. É novo, pero ningún de nós os vellos lle fai igual.

– Escoitade, escoitade! Viva Kleard! – ruxiron todas as voces.

Kolb e Talb levárono ao lugar do presidente. Todo o mundo fixo unha reverencia profunda e houbo un silencio absoluto.

– Grazas, irmáns, pola vosa alta estima e por este honor que me outorgaron por unanimidade. As vosas esperanzas, que recaen en min agora, son demasiado honrosas. Non é doado dirixir a nave dos desexos da nación durante días tan transcendentais, pero farei todo o que estea na miña man para xustificar a vosa confianza, representar honestamente a vosa opinión e merecer o voso alto respecto por min. Grazas, meus irmáns, por elixirme.

– Hurra! Hurra! Hurra! – tronaron os votantes de todos os lados.

– E agora, irmáns, espero que me permitan dicir algunhas palabras sobre este importante acontecemento. Non é doado sufrir dores e tormentos coma os que nos quedan; non é doado ter a testa marcada con ferro quente. Por suposto que non; son dores que non todos os homes poden soportar. Deixade tremer aos covardes, deixadeos branquear de medo, pero non debemos esquecer nin un momento que somos fillos de valentes antepasados, que o sangue nobre corre polas nosas veas, o sangue heroico dos nosos avós, os grandes cabaleiros que morreron sen bater unha pálpebra pola liberdade e polo ben de todos nós, a súa descendencia. O noso sufrimento é leve, se pensades no seu sufrimento. Comportarémonos como membros dunha raza dexenerada e covarde agora que vivimos mellor que nunca? Cada verdadeiro patriota, todos os que non queiran vergoñar á nosa nación ante todo o mundo, soportarán a dor coma un home e un heroe.

– Escoitade! Escoitade! Viva Kleard!

Houbo varios ferventes oradores despois de Kleard; animaron á xente asustada e repetiron máis ou menos o que dixera Kleard.

Entón, un vello pálido e canso, coa cara enrugada, o pelo e a barba brancos coma a neve, pediu falar. Os xeonllos tremíanlle coa idade, as mans sacudíanse e tiña as costas dobradas. A súa voz era trémula, os ollos brillábanlle coas bágoas.

– Nenos, – comezou, coas bágoas rodando polas meixelas brancas e engurradas, caendo sobre a branca barba, – son desgraciado e morrerei pronto, pero paréceme que é mellor que non deixedes acontecer esa vergoña . Teño cen anos e vivín toda a vida sen iso. Por que a marca da escravitude debería quedar impresa na miña cabeza branca e cansa agora?

– Abaixo ese vello ruín! – berrou o presidente.

– Abaixo con el! – berraron outros.

– O vello covarde!

– En vez de animar aos novos, está asustando a todos!

– Debería avergoñarse dos seus pelos grises! Viviu o tempo suficiente e aínda ten medo: os máis novos somos máis valentes!

– Abaixo o covarde!

– Botádeo fóra!

– Abaixo con el!

Unha multitude enfadada de mozos e valentes patriotas lanzouse ao vello e comezou a empurralo, tiralo e darlle patadas cheas de rabia.

Finalmente deixárono marchar por mor da súa idade; se non, lapidaríanno vivo.

Todos se comprometeron a ser valentes ó día seguinte e a amosarse dignos da honra e a gloria da súa nación.

A xente marchou da reunión cunha orde excelente. Mentres se separaban dixeron:

– Mañá veremos quen é quen!

– Sabremos quenes son os fanfarróns mañá!

– Chegou o momento de que os dignos se distingan dos indignos, de xeito que todo canalla non será capaz e non poderá presumir de ter un corazón valente.

—

Volvín á pousada.

– Viches de que estamos feitos? – preguntoume orgulloso o meu pousadeiro.

– Xa o creo – respondín automaticamente, sentindo que a miña forza me abandonara e que a miña cabeza zumbaba de estrañas impresións.

Nese mesmo día lin no seu xornal un artigo principal que tiña o seguinte texto:

– Cidadáns, é hora de parar os vans eloxios e fanfarronadas entre nós; é hora de deixar de estimar as palabras baleiras que empregamos en abundancia para amosar as nosas virtudes e encantos imaxinarios. Chegou o momento, cidadáns, de poñer a proba as nosas palabras e demostrar quen é realmente digno e quen non! Pero cremos que non haberá covardes vergoñentos entre nós que terán que ser levados pola forza ao lugar de marca designado. Cada un de nós que senta nas súas veas unha pinga do nobre sangue dos nosos devanceiros loitará por ser dos primeiros en soportar a dor e a angustia, con orgullo e tranquilidade, porque isto é unha dor santa, é un sacrificio polo ben do noso país e para o benestar de todos nós. Adiante, cidadáns, porque mañá é o día da nobre proba!

—

O meu pousadeiro deitouse ese día xusto despois da reunión para chegar o día seguinte o máis cedo posible ao lugar designado. Con todo, moitos foran directos ao Concello para estar o máis preto posible da cabeza da fila.

Ao día seguinte tamén fun ao Concello. Todo o mundo estaba alí: mozos e vellos, homes e mulleres. Algunhas nais trouxeron aos seus pequenos bebés en brazos para que puidesen ser marcados coa marca da escravitude, é dicir de honra, e así obter un maior dereito a altos cargos na función pública.

Houbo empurróns e xuramentos (niso son coma nós os serbios, e dalgún xeito alégrome velo), e todo o mundo esforzouse por ser o primeiro na porta. Algúns incluso levaban a outros pola gorxa.

Un funcionario especial aplicaba as marcas cun traxe branco e formal que reprochaba á xente con lixeireza:

– Non rosme, por Deus, chegará a quenda de todos: non sodes animais, supoño que podemos manexalo sen empurrar.

Comezou a marcar. Un berrou, outro só xemía, pero ninguén foi capaz de soportalo sen un só son mentres estiven alí.

Non podía soportar ver esta tortura por moito tempo, así que volvín á pousada, pero algúns deles xa estaban alí, comendo e bebendo.

– Iso foi todo! – dixo un deles.

– Ben, en realidade nos non gritamos, pero Talb estaba a berrar coma un burro! – dixo outro.

– Xa ves como é o teu Talb, e onte quixeches telo como presidente da reunión.

– Ah, nunca se sabe!

Falaron, xemendo de dor e retorcéndose, pero tratando de ocultalo un do outro, porque a cada un lle avergoñaba que o tomasen por un covarde.

Kleard deshonrouse porque xemía, e un home chamado Lear era un heroe porque pedira que dúas marcas quedasen impresas na súa fronte e non dou un pío de dor. Toda a cidade falaba só del co maior respecto.

Algunhas persoas fuxiron, pero foron desprezadas por todos.

Despois duns días, o que tiña dúas marcas na testa camiñaba coa cabeza alta, con dignidade e autoestima, cheo de gloria e orgullo, e alá onde ía, todos se inclinaban e tiraban o sombreiro para saudar ao heroe do día .

Homes, mulleres e nenos corrían detrás del na rúa para ver ao home máis grande da nación. Onde queira que fose, o susurro inspirado no temor seguiuno: “Lear, Lear!… É el!… Ese é o heroe que non ouveaba, que non daba un son mentres dúas marcas quedaban impresas na súa testa.” Estaba nos titulares dos xornais, eloxiado e glorificado.

Era merecedor do amor da xente.

—

En todo o lugar escoitei eses eloxios e comezei a sentir o vello e nobre sangue serbio correndo polas miñas veas. Os nosos antepasados eran heroes, morreron empalados pola liberdade; tamén nos temos o noso heroico pasado e o noso Kosovo. Emociónome con orgullo e vaidade nacional, desexoso de mostrar o valente que é a miña raza e de precipitarme ao Concello e berrar:

– Por que eloxiades ao voso Lear? Nunca vichedes verdadeiros heroes! Vinde a ver por vos mesmos como é o nobre sangue serbio! Aplica dez marcas sobre a miña cabeza, non só dúas!

O funcionario do traxe branco puxo a súa marca preto da miña testa e comecei … Espertei do meu soño.

Froteime a testa de medo e persigneime, preguntándome polas cousas estrañas que aparecen nos meus soños.

– Case lle fixen sombra á gloria do seu Lear – pensei e, satisfeito, e volvínme, dalgún xeito sentindo que o meu soño non chegara ao seu fin.

En Belgrado, 1899.
Para o proxecto “Radoje Domanović” traducido por Noelia Pedrares, 2020.