Ditari i gjuetarit (2/4)

(Faqja e meparshme)

Në klasët e nalta të gjimnazit baba më lejonte me bajtë pushkë, por atëherë prap më duhej me u mëshefë prej mësimdhansit. Kur dojsha me shkue me shokë në gjueti ndër dit feste, na duhej nga disa dit me bisedue e me ba planin si me i bajtë pushkët nëpër qytet dhe mos me i ra kërkujt në sy, mu sikur të bajshim ndonji krim të madh. E çuem punën aq larg sa tytën e pushkës e shtijshim në kambzat e pantallonave dhe njana kambë tue hecë dukej si e shtangueme, kurse dipçikun e shtijshin nën mallotë. Teksa agimi. Nëpër rrugë kurrkumd njeri i gjallë, kurse na përvidhemi ashtu ngadalë dhe vëzhgojmë anash mos po na del kund befas mësimdhansi i gjuhës latine. Ai, në të vërtetë, ishte edhe i vetmi që donte me zanë kush pin duhan, kush shkon në mejhane, kush në gjueti dhe ishte stërvitë aq tepër n’at mjeshtri, sa na edhe në shtëpi kur e ndezim cigaren së pari këqyrim nën shtrat dhe nëpër të gjitha qoshet, që të sigurohemi mos të dalë edhe prej atyhit mësimdhansi i rrezikshëm ë mos të vikasi në mënyrën e vet të tmershme.

— E, të baft mirë, bir!… ta piu dreqi çorbën!

E atij që i thot se i’a pin dreqi çorbën, ai ma tepër se njish nuk mundet me marrë. Ashtu edhe unë, sikur edhe të gjithë, duhesha pa çare më e ruejtë çorbën time të pakët gazmore.

Kështu, ngadalë me frigë me nji kambë të ngrime, kalojmë nëpër qytet dhe vëzhgojmë në të gjitha anët dhe si mbrojtje kundra rrezikut bajmë ndër duer gramatikën e latinishtes dhe shënimet ku ishin të notueme veçanërisht përjashtimet e zhgjedhimit të tretë. Posa takojmë ndokend e shiqojmë dyshueshëm a mos asht ndonji mik i atij mësimdhansit dhe për çdo rast i hapim shënimet e nisim me këndue me za.

Kështu kalojmë pranë kujtdo me kujdes.

Kur kështu kalojmë qytetin pa therrë në kambë dhe dalim në fushë, ndijmë sikur na hiqet ndonji peshë prej shpine. Në fushë çlirohemi, marrim pushkët, i varrim në krah dhe shkojmë matej gëzueshëm, tue këndue.

Endemi poshtë e përpjetë. Pijmë lirisht duhan derisa të na kërset veshi, kapërdisemi me pushkë në krah, qesim çdo çast në gjithçka: ndër garguej, ndër mulliza, ndër sorra, trumcaktë, në zogun ma të vogël që ka falë zoti, kurse pushkët i mbushim si për ujq, kështuqë edhe kur vrasim ndonji zog rrezik-zi, nuk mbetet kurrgja prej tij.

Gjithçka, gjithçka, por vetëm kthimi në mbramje asht i tmershem, sepse në mëngjes kur kaluem, të gjithë flejshin, kurse në mbramje, deri në nji kohë të natës, janë zgjuet të gjithë në qytet, gjindja vlon nëpër rrugë. Kur vijmë mu para qytetit ndiejmë frigë, sikurse do të këçejmë në llogorin anmik. Prap e shtijmë tytën e pushkës në kambzën e pantallonave, e lidhim rrypin për bel, dhe mbi dipçik i mbërthejmë mallotat. Ecim me gramatikën latinishte ndër duer dhe kushdo që të na shiqojë na këputën kambët prej frige dhe të tmeruem presim pyetjen.

— Ku keni qenë me pushkë?

Njiherë duel kështu befas përpara nesh ai mësimdhansi i tmershëm.

— Ju qoftë me shëndet! — tha, e na i hoqë kësulat.

— Në vend që të mësoni silleni poshtë e nalt në kët kohë! — bërtiti aq me za të naltë sa nisi me u tubue gjindja përrreth.

— E pat çorba! — Mendova me frigë dhe belbzova:

— Kemi qenë në fushë, zotni, kemi mësue latinisht. Ia tregova librin dhe shënimet, kurse ai i rrudhi veshët dhe cok i turpnuem murmuroi:

— Mirë, mirë, fëmij, vetëm ashtu përpiquni! Natën e mirë fëmij.

U largue dhe na ndiem nji gëzim sikur me pasë shpëtue prej vdekjes.

Për kët shkak, mbas kryemjes së maturës, për mue ishte lumnija ma e madhe që guxojsha botnisht në pikë të ditës, me kalue nëpër qytet me pushkë në krah, përmatepër me zagar për dore dhe me ecë kështu, mendoni, pa kurrfarë përjashtimpesh për zgjedhimin e tretë, plotsisht si njeri i lirë.

Pra, ditën e parë, mbasi dhashë provimin e maturitetit, kur muerëm dëftesat, na tre vetë u pajisëm për gjueti. Bota vlon nëpër rrugë dhe na botnisht pa kurrfarë frige, i bajmë pushkët, torbat e gjuetarëve, tërheqim zagarët me zinxhirë dhe shiqojmë ngadhnjyeshëm. Më vinte cok keq që nuk na vinte veshin askush dhe kurkush nuk na pyette.

— Ku po shkoni me ato pushkë?

Bile, si për inat, kurrkund nuk u takuem me mësidhansin e gjuhës latine, edhepse ndejtëm nergut para njij pijetoreje kundrejt shtëpis së tij dhe këtu si gjuetarë pimë kafe, biseduem në cilën anë me shkue, të gjitha këto punë i bamë ngadalë e me oigare te ndezuna…

Nxansit e rij kalojnë dhe na shiqojnë me zili, çuditshëm, sikur ta kishim rrokë qiellin me dorë, si me pasë realizue idealet ma të fundit t’aspiratës njerzore.

E neve, na bahet cok zemra mal prej gëzimit.

Gati tash dhe nuk na shkohej në gjueti, por kishim dëshirë me u endë nëpër qytet ashtu kryq e tërthuer me pushkë dhe cigare të ndezuna.

Me mbarimin je gjimnazit, kalova verën në katund te prindët.

Nuk kam ndie kurr kënaqsi ma tepër se atëherë. Para disa ditësh tmerr, pagjumsi natën, kryet si prej plumbit; eci rrugës dhe u kam lakmi gjithë njerëzve që s’kanë provime. E kisha zili deri qenin e zotnis sim në shtëpin e të cilit banojsha. Unë i pa fjetun, i përgjumshëm me tutën e akullt dhe frigën: „Sikur mos ta jap provimin!” dhe përpos kësaj më duhej ende me mësue njiqind çudina, kurse qeni shtrihet nën hijen e arrës dhe flente ambël, qetë. Kërkllon qerri dhe ai pëmjiherë shiqon me sy të përgjakun në rrugë e bile, as nuk ndien për detyrë me lehë, por kuis prej kënaqsis, i zgjat kambët ma mirë dhe vazhdon me fjetë. Kur mërzitet kruen qafën me çapoj, fugon deri te vedra me ujë, llap, si din vetëm qeni, dhe kthehet përsëri në fllad. Asht turp, por duhet ta pranoj se isha në gjendje në këso çasesh me u ndrrue me qenin vetëm që të më dali prej kres ajo tollovi landësh dhe ajo frigë prej shpirtit. Nëpër krye më sillen pa rend dhe pa lidhje të gjitha çuditë që munden me ndodhë në botë: papët e Romës, kuajt e Cezarit, rrajët katrore, gypat e Toriçelit, të gjithë gurët që munden me u gjetë në botë, kafshët, profile të ndryshme dhe deri çka hante e ndjera xhaxheshë e Gunduliqit. Të gjitha këto përziheshin edhe gurët edhe personalitetet historike, edhe formulat kimike dhe të gjitha kafshët që gjinden në botë e deri dhe hyjt. Më dukej se të gjithë njerzit kudo që gjindeshin ishin tubue në kryet tim si në panair dhe i kishin marrë me vedi të gjitha sendet e mundshme në botë dhe i kishin sjellë të gjitha kafshët, dhe të gjitha këto, vetëm vlojshin e bajshin zhurmë.

Kështu pra, disa dit para dhe qe, mbas provimit të gjitha këto brenga si me i pasë heqë me dorë. Mbaruen panairi dhe zhurma, çdo gja shkoi në vendin e vet dhe unë ndjeva nji lumni të jashtëzakonshme e fatbardhsi si kurr ma përpara, që mundem me fjetë i qetë, me u çue kur due, mos me ça kryet tue hangër drekë se deri kur mbretnoi Karli i Madh dhe ku gjindet Serpentina, si shumzohen mijt e fushave dhe mbas sa kohe kishim me ndëgjhe na në tokë sikur sot të kërsasi topi në diell dhe për sa kohë do të vinte halla në gosti te na sikur, të thomi, dje në mesditë pikërisht të jetë nisë me ferovi ekspres prej Marsit. Prej të gjitha këtyne tash kurrgja, ndjej vedin në gjendje normale, shiqoj të gjitha sendet ashtu si janë. Dhe më kujtohet sot me trup se si bisedova njiherë me nanën tue hangër drekë, kur m’erdhi në kohën e provimeve.

Ajo han, unë e llokoçis pjatën me lugë dhe mendohem.

— Ha, bir, e lumja unë për ty!

Unë nuk përgjegja që mos ta prishi mendimin.

— Ha, i marrë, mos çaj kryet kaq fort. Le të bahet çka të bahet. Zoti i vraftë edhe ato dijeni!

Unë thitha supën dhe harrova me heqë lugën prej gojës, vazhdova me mendue tue shique habitshëm nëpër dritare.

— Ha, bir, dhashtë zoti të digjen të gjitha librat. Ti të më jeshë shëndoshë, o shpirti im!… Ha, lum nana për ty, a shef si ke mbetë fidan prej asaj shkollës së mallkueme! Ha, mos mendo kurrgja kur asht nana me ty.

— Ashtu, diçka po mendoj.

— Paj çka je tue mendue, bir, tregoji nanës sate, mos mëshif prej meje. Kam me të ndihmue gjithçka.

— Po mendoj diçka, nanë, sikur ti t’ishe në hanë dhe unë këtu, sikur ti të jesh nisë sot me ferovi kah unë, kur kishe me mbërrijtë?

Nana së pari bani kryq dhe mandej çau. I ranë lot të mëdhej nëpër faqe të rudhuna dhe me shiqim plot lutje, frigë e dëshprim, më shiqoi, ma kapi kryet dhe më puthi në ballë.

— Leni të gjitha, bir dhe hajde me nanën…

Dhe unë qava.

Qe, deri ku më pat çue halli i shkollës dhe friga për provim, prandej mu për kët arsye m’erdh e ambël jeta e qetë, pushimi i pabrengë, lirija e plotë.

Mos ta baj tërkuzë, sepse kjo do të ju shtynte juve, lexues me pyetë: „Çka po na çan kryet e po na mundon me ato marrzina, por nëqoftëse të vjen për dore trego atë që fillove!”

Ani, mirë po më thueni, gjaja që ka randsi asht që u bana njeri i lirë, njeri në vedi që mundet me pi duhan, me shkue në pijetore dhe çka asht ende ma bukur, me bajtë pushkën botnisht dhe mos me u frigue nga mësimdhansi i giuhës latine.

(Faqja tjetër)