Водач (1/3)

— Браќа и другари, ги слушав сите говори, па ве молам да ме чуете и вие мене. Сите говори и разговори не ни вредат додека сме во овој неплоден крај. Ова песочиште и овој камен не можеше да раѓа ни кога беа врнежливи годините, а камоли на ваква суша каква што сигурно никој никогаш и не запаметил.

— До кога ние вака ќе се состануваме и напразно ќе разговараме? Добитокот ни испоцрка без храна, а уште малку па и децата ќе ни скапуваат од глад заедно со нас. Мораме да избереме друг начин, подобар и поумен. Јас мислам дека е најдобро да го оставиме овој нероден крај, па да тргнеме по белиов свет за да бараме подобра и поплодна земја, зашто вака не може да се живее.

Така зборувал некогаш, на некој собир, со изнемоштен глас еден од жителите на некој неплоден крај. Кога и каде било ова нешто, тоа, мислам, не ве интересува ни вас ни мене. Главно е вие да ми верувате дека тоа било некаде и некогаш во некој крај, а тоа е доста. Некогаш, навистина, мене ми се чинеше дека целата оваа работа јас самиот сум ја измислил од некаде, но малку по малку се ослободив од таа страшна заблуда и сега цврсто верувам дека сето ова што ќе го раскажувам сега било и морало да биде некаде и некогаш, и дека јас тоа никогаш и на никој начин не сум можел да го измислам.

Слушателите, бледи, со испиено лице, со тап, матен, речиси бесвесен поглед, со рацете под појасот, како да оживеаја при овие мудри зборови. Секој веќе си се замислуваше себеси во некаков волшебен рајски предел каде што мачната и тешка работа се плаќа со богата жетва.

— Така е, така е!… — зашушкаа изнемоштени гласови од сите страни.

— Дали е  б…л… и… с… к… у…? — се чу растегнат шепот од еден агол.

— Браќа! — почна пак еден да говори со малку посилен глас. — Ние мораме веднаш да го послушаме овој предлог, зашто вака не се може повеќе. Работевме и се мачевме, и сè залудно. Си делевме од устата за да сееме, но ќе надојдат пороите па ќе го однесат и семето и земјата од овие скрки, и ќе остане гол камен. Ќе останеме ли ние вечно овдека и ќе работиме ли од утро до мрак за да бидеме пак и гладни и жедни, и голи и боси? … Мораме да тргнеме и да побараме подобра, поплодна земја, каде што нашиот мачен труд ќе се наградува со богат плод.

— Да тргнеме, веднаш да тргнеме, зашто овдека не може да се живее! — зашушка шепот, и масата тргна некаде, и не мислејќи каде.

— Стојте, браќа, каде вака? — свикува пак оној првиот говорник.

— Мораме да одиме, но не се може така. Мораме да знаеме каде одиме, инаку можеме да пропаднеме уште полошо, наместо да се спасиме. Предлагам да избереме водач кој мораме сите да го слушаме и што ќе нè води по правиот, по најдобриот и најкус пат.

— Да избереме, веднаш да избереме! … — се чу од сите страни.

Сега дури започна препирање, вистински хаос. Секој говори и никој никого ниту слуша, ниту може да го чуе. Потоа почнаа да се изделуваат по групички. Секој си шушка нешто за себеси, па и групичките се распрснаа и се фатија за раце двајца пo двајца, та еден на друг му говори и му докажува, се тргаат еден со друг за ракавите и си ја клаваат раката на уста. Пак се состанаа сите, и пак сите говорат.

— Браќа! — се истакна наеднаш еден посилен и ги надви другите зарипнати, тапи гласови. — Ние вака не можеме ништо да направиме. Сите говориме и никој никого не слуша. Избираме водач! Па кој е тој меѓу нас што би можеле да го избереме? Кој патувал од нас па да ги знае патиштата? Ние сите добро се знаеме, јас прво не би смеел со своите деца да му се доверам на ниеден овдека на овој собир. Туку кажете ми вие, кој го познава оној патникон таму што седи уште од изутрина во сенкана покрај патот?

Настана тишина: сите се свртеа кон непознатиот и фатија да го мерат од глава до петици.

Човекот, на средни години, со мургаво лице, кое речиси и не се гледаше од долгата коса и брада, си седи, молчи како и дотогаш, и некако замислено тупка со дебелиот стап по земјата.

— Вчера го видов истиов овој човек со едно дете. Се фатиле за рака и одат по улицата. Сношти детето отиде некаде низ селото, а овој остана сам.

— Остави ги, брате, тие ситници и будалштини, да не губиме време. Кој сака нека биде, тој е патник од далечен крај, штом никој од нас не го познава, та сигурно го знае добро најкусиот и најдобар пат за да нè поведе. Колку што можам да проценам, ми се чини дека е тој многу умен човек, зашто само молчи и мисли. Да е некој лесен-плетен, досега веќе десет пати ќе се смешаше меѓу нас или ќе почнеше со некого разговор, а тој толку време седи сосем сам и само молчи.

— Се разбира, си молчи човекот и мисли нешто. Тоа не ќе е ништо друго, туку е многу умен — заклучија и другите и фатија пак да го загледуваат странецот, и секој на него и во неговиот изглед откри по некоја сјајна особина, по некој доказ за неговиот необично голем ум.

He се помина многу во разговор и сите се согласија дека би било најдобро да го замолат овој патник, кој, како што велат, им го пратил самиот господ да ги поведе низ светов за да бараат подобар крај и поплодна земја, да им биде водач, а тие да го слушаат безусловно и да му се покоруваат.

Избраа од својата средина десет души што ќе појдат кај странецот и ќе му ги изнесат побудите на собирот и своите бедни животни услови, и ќе го замолат да се согласи за водач.

Отидоа тие десет души, се поклонија смерно пред мудриот странец и едниот од нив почна да говори за неплодната земја на нивниот крај, за сушните години, за тешката состојба во која се наоѓаат, и заврши вака:

— Тоа нè тера да го оставиме овој крај и своите куќи, па да тргнеме низ светов да бараме подобар кат. И токму сега, кога ни дојде таа среќна мисла, како да се смилува и господ на нас, та те испрати тебе, мудар и добродетелен странецу, за да нè поведеш и да нè спасиш од сиромаштијата. Од името на сите жители те молиме да ни бидеш водач, па кај ќе одиш ти, ние по тебе. Ти ги знаеш патиштата, ти си секако и роден во некој посреќен и подобар крај. Ние ќе те слушаме и ќе се покоруваме на секоја твоја наредба. Ќе се согласиш ли, мудар странецу, да спасиш толку души од пропаст, ќе сакаш ли да ни бидеш водач?

Мудриот странец за сето време на тој трогателен говор не си ја крена ни главата. Си остана до крај во истата положба во која го најдоа: ја наведнал главата, намуртен, молчи, тупка со стапот по земјата и — мисли. Кога се заврши говорот, тој, не менувајќи си ја положбата, кусо и полека, процеди низ заби:

— Ќе ви бидам.

— Можеме ли, значи, да тргнеме со тебе за да бараме подобар крај?

— Можете! — продолжи мудриот странец не кревајќи си ја главата.

Сега започна одушевување и изјави на благодарност, но на тоа мудрецот не проговори ни збор.

My го соопштија на собирот среќниот успех, додавајќи дека дури сега гледаат колку голем ум лежел во тој човек.

— Тој и не мрдна од местото, ниту подигна глава барем да види кој му зборува. Само молчи и мисли на сите наши говори и благодарности, само два збора проговори.

— Вистински мудрец! … Редок ум! — извикаа весело од сите страни, тврдејќи дека самиот господ го испратил како ангел од небото за да ги спаси. Секој беше цврсто уверен во успехот покрај таков водач, што не може ништо на светов да го разувери.

И така на собирот сега се утврди да тргнат уште утре в зори.

(Нареден дел)