Tag Archive | shujaa
30/07/2020  

Kiongozi (2/3)

(ukurasa uliopita)

Siku iliyofuata kila mtu aliyekuwa na ujasiri wa kwenda safari ndefu akakusanyika. Zaidi ya familia mia mbili walifika mahali palipochaguliwa. Ni wachache tu waliobaki nyumbani kutunza nyumba ya zamani.

Kwa kweli ilisikitisha kuona umati huu wa watu wenye huzuni ambao mkosi ulilazimisha kuacha ardhi ambayo walizaliwa na ambapo makaburi ya babu zao yamelala. Nyuso zao zilinyong’onyea, zimechakaa na kuchomwa na jua. Mateso ya miaka mingi na mirefu ya uchapakazi yalionekana kwao na ikatoa picha ya huzuni na kukata tamaa kali. Lakini mda huu palionekana mwanga wa matumaini – uliyochanganyika na hamu ya kuwa nyumbani hakika. Chozi lilitiririka kwenye nyuso zilizokunjana za wazee wengi ambao waliguna na kutikisa vichwa vyao huku wakihisi hewa mbaya ya shetani ikitabiri mabaya. Afadhali abaki kwa muda ili na yeye afe kati ya miamba hii badala ya kutafuta nchi bora. Wanawake wengi waliomboleza kwa sauti kuu na kuaga wapendwa wao waliokufa ambao makaburi wakiyaacha.

Wanaume walikuwa wakijaribu kuweka ushujaa mbele na walikuwa wakipiga kelele, – Je! Mnataka kuendelea na njaa katika nchi hii iliyolaaniwa na kuishi kwenye vibanda hivi? – Kwa kweli wangependelea zaidi kuuchukua mkoa wote uliolaaniwa pamoja nao kama inawezekana.

Kulikuwa na kelele za kawaida na kupiga kelele kama ilivyo katika kila mkusanyiko wa watu. Wanaume na wanawake hawakuwa na utulivu. Watoto walikuwa wakilalama kwenye vikoi kwenye migongo ya mama zao. Hata mifugo haikuwa na utulivu. Hapakuwa na ng’ombe wengi sana, ndama hapa na pale na kisha farasi mwembaba, mchafu mwenye kichwa kikubwa na miguu minene ambapo walikuwa wakipakia vitambaa vya zamani, mifuko na hata magunia mawili juu ya kiti cha farasi, huku mnyama huyu fukara akitapatapa kwa uzito huu. Walakini alifanikiwa kusimama na kulalama mara kwa mara. Wengine walikuwa wakipakia punda; watoto walikuwa wakivuta mbwa kwa jozi. Kuzungumza, kupiga kelele, kutukana, kuomboleza, kulia, kupiga mayowe, kulalama – yote yalijaa. Hata punda walilalama mara chache. Lakini kiongozi hakutoa hata neno, kana kwamba mambo yote hayakuwa yanamhusu. Mtu mwenye busara kweli!

Alikaa tu kwa utulivu na ukimya, na kichwa chake chini. Mara kwa mara akitema mate; ni hayo tu. Lakini kwa sababu ya tabia yake ya kushangaza, umaarufu wake uliongezeka sana hivi kwamba wote wangepitia moto na maji, kama walivyomsemea. Mazungumzo yafuatayo yanaweza kusikika:

– Tunapaswa kufurahi kupata mtu kama huyo. Laiti tungetangulia pasipo yeye, Mungu atuokoe! Tungeangamia. Ana hekima halisi, nakwambia! Yeye ni mkimya. Bado hajanena chochote! – alisema mmoja wao huku akimwangalia kiongozi kwa heshima na fahari.

– Anapaswa kusema nini? Mtu anayesema mengi hafikirii sana. Mtu mwenye busara, hakika! Anatafakari tu na kutokusema chochote, – akaongeza mwingine, na yeye pia alimwangalia kiongozi huyo kwa mshangao.

– Si rahisi kuwaongoza watu wengi! Lazima akusanye mawazo yake kwa sababu ana kazi kubwa mikononi mwake, – alisema wa kwanza tena.

Wakati ulifika wa kuanza safari. Walingoja kidogo, hata hivyo, ili kuona ikiwa kuna mtu mwingine angebadilisha mawazo yake na kuja nao, lakini kwa kuwa hakuna mtu aliyekuja, hawakuweza kuketi tena.

– Je! Hatupaswi kuondoka? – walimuuliza kiongozi.

Akainuka bila kusema neno.

Wanaume wenye ujasiri zaidi mara moja walikusanyika karibu naye ili kuwa karibu wakati wa hatari au dharura.

Kiongozi, akitikisa kichwa chake, alichukua hatua chache, akizungusha fimbo yake mbele yake mwenyewe kwa mtindo wenye hadhi. Mkutano huo ulifuata nyuma yake na kupiga kelele mara kadhaa, “Aishi kiongozi wetu muda mrefu!” Alichukua hatua kadhaa zaidi na akaingia kwenye uzio mbele ya ukumbi wa kijiji. Hapo, kwa asili, alisimama; kwa hivyo umati ukasimama pia. Kiongozi kisha akarudi kidogo na akafunga fimbo yake kwenye uzio mara kadhaa.

– Je! Unataka tufanye nini? – waliuliza.

Hakusema chochote.

– Tunapaswa kufanya nini? Tuangamize uzio huu! Hivi ndivyo tunapaswa kufanya! Je! Hauoni kuwa ametuonyesha na fimbo yake nini cha kufanya? – walipiga kelele wale waliosimama karibu na kiongozi.

– Hilo ndilo lango! Hilo ndilo lango! – walipiga kelele watoto na kuashiria lango ambalo lilikua mkabala nao.

– Ssh, kimya, watoto!

– Mungu atusaidie, nini kinaendelea? – wanawake wachache walijiuliza.

– Sio neno! Anajua la kufanya. Angamiza uzio huu!

Papo hapo uzio ulikuwa chini kama vile haukuwepo awali.

Wakaupita uzio.

Ni wazi walikuwa wamekwenda hatua mia wakati kiongozi huyo alikutana na kichaka kikubwa cha miiba na akasimama. Kwa ugumu mkubwa aliweza kujipenyeza kisha akaanza kugonga fimbo yake pande zote. Hakuna mtu aliyejigusa.

– Na ni nini sasa? – Walipiga kelele wale walio nyuma.

– Kata chaka la miiba chini! – Walisema wale waliosimama karibu na kiongozi.

– Barabara ile pale, nyuma ya vichaka vya miiba! Ile pale! – walipiga kelele watoto na hata watu wengi wa nyuma.

– Barabara ile pale! Barabara ile pale! – Aliwadhihaki wale walio karibu na kiongozi, wakiwafatiliza kwa hasira. – Je! Sisi vipofu tunawezaje kujua wapi anatuongoza? Kila mtu hawezi kutoa amri. Kiongozi anajua njia bora zaidi na ya moja kwa moja. Kata kata vichaka hivyo vya miiba!

Wakaingia ili kusafisha njia.

– Aah!, – alilia mtu ambaye alichomwa mkononi na mwiba na mtu mwingine ambaye uso wake ulichomwa na tawi la forosadi nyeusi.

– Ndugu, huwezi kuwa na kitu kwa bure. Lazima ujikakamue kidogo ili kufanikiwa, – akajibu jasiri kuliko wote kwenye kikundi.

Wakafaulu kupita kichaka baada ya juhudi nyingi na kuendelea mbele.

Baada ya kutangatanga mbele kidogo, walikuta mzigo wa magogo. Haya, pia, yakatupwa kando. Kisha wakaendelea.

Waliweza kutembea sehemu ndogo sana kwa siku ya kwanza kwani iliwabidi kukabiliana na vizuizi, kama vile. Na haya yote kwa chakula kidogo kwa sababu wengine walileta mkate mkavu tu na jibini kidogo wakati wengine walikuwa na mkate tu wa kutosheleza njaa yao. Wengine hawakuwa na chochote kabisa. Kwa bahati nzuri ilikuwa wakati wa majira wa joto hivyo walipata miti ya matunda hapa na pale.

Hata hivyo, ingawa siku ya kwanza ni sehemu ndogo tu ilibaki nyuma yao, walihisi uchovu sana. Hakuna hatari kubwa zilizotokea na hakukuwa na ajali zozote. Kwa kawaida katika shughuli kubwa kama hii matukio yafuatayo lazima yachukuliwe kuwa hayana umuhimu sana: mwiba ulichoma jicho la kushoto la mwanamke, ambalo alifunikwa na kitambaa kibichi; mtoto mmoja alipiga kelele na akajikwaa kwenye kisiki; mzee alijigonga kwenye chaka la forosadi nyeusi na kuumia kwenye kifundo cha mguu wake; baada ya kuweka vitunguu juu yake, mtu huyo alivumilia maumivu kwa ujasiri na, akiegemea kwenye fimbo yake, akachechemea na kwenda mbele kwa nguvu nyuma ya kiongozi. (Kwa kweli, baadhi ya watu walisema kwamba yule mzee alikuwa anadanganya kuhusu kifundo chake cha mguu, na alikuwa anajifanya tu kwa sababu alikuwa na hamu ya kurudi nyuma.) Punde, kulikuwa na wachache tu ambao hawakuwa na miiba mikononi mwao au mikwaruzo usoni. Wanaume walivumilia yote kwa uhodari wakati wanawake walilaani saa ile walipoondoka na watoto walilia, kwa kawaida, kwa sababu hawakuelewa taabu hii yote na maumivu itazawadiwa vizuri.

Zaidi wa furaha na faraja ya kila mtu, hakuna chochote kilichotokea kwa kiongozi. Kwa kweli, ikiwa tunasema ukweli, alikuwa analindwa sana, lakini bado, mtu huyo alikuwa na bahati nzuri. Kwenye kambi ya usiku wa kwanza kila mtu aliomba na kumshukuru Mungu kwamba safari ya siku ilifanikiwa na kwamba hakuna chochote kibaya, hamna hata mkosi mdogo vipi, ulimkuta kiongozi. Ndipo mmoja wa wanaume jasiri zaidi akaanza kuongea. Uso wake ulikuwa umekwangululiwa na kijiti cha chaka la forosadi nyeusi, lakini hakujali.

– Ndugu, – alianza, – safari ya siku moja iko nyuma yetu kwa mafanikio, asante Mungu. Barabara sio rahisi, lakini ni lazima tuishike kwa sababu sote tunajua kuwa barabara hii ngumu itatupeleka kwenye furaha. Mungu Mwenyezi na amlinde kiongozi wetu kutokana na madhara yoyote ili aendelee kutuongoza kwa mafanikio.

– Kesho nitapoteza jicho langu la pili ikiwa mambo yataenda kama leo! – mmoja wa wanawake akasema kwa hasira.

– Aah, mguu wangu! – mzee alilia, akitiwa moyo na maelezo ya yule mwanamke.

Watoto waliendelea kulia na kulia, na akina mama walikuwa na wakati mgumu wa kuwanyamazisha ili msemaji asikilizwe.

– Ndio, utapoteza jicho lako lingine, – akasema kwa hasira, – na upoteze yote mawili! Sio bahati mbaya kwa mwanamke mmoja kupoteza macho yake kwa sababu ya mchakato mkubwa kama huu. Kwa aibu! Je! Hufikirii hata juu ya ustawi wa watoto wako? Wacha nusu yetu tuangamie kwenye hii juhudi! Inafanya tofauti gani? Jicho moja ni nini? Je! Macho yako yana matumizi gani wakati kuna mtu anayetutafuta na kutuongoza kwenye furaha? Je! Tunapaswa kuachana na jitihada zetu kwa sababu ya jicho lako na mguu wa mzee?

– Anasema uwongo! Mzee anasema uongo! Anajifanya tu ili arudi, – sauti zilisikika kutoka pande zote.

– Ndugu, mtu yeyote ambaye hataki kwenda mbali zaidi, – akasema msemaji tena, – aachwe arudi badala ya kulalamika na kuchochea wengine wetu. Kwa kadiri ninavyohusika, nitamfuata kiongozi huyu mwenye busara kwa chochote kilichoachwa ndani yangu!

– Sote tutafuata! Sote tutamfuata kadri tunavyoishi!

Kiongozi alikuwa kimya.

Kila mtu alianza kumtazama na kunong’ona:

– Ametekwa na mawazo yake!

– Mtu mwenye busara!

– Angalia paji lake la uso!

– Na kila wakati kanuna!

– Bila utani!

– Yeye ni jasiri! Hiyo inaonekana katika kila kitu kumhusu.

– Unaweza kusema hivyo tena! Uzio, magogo, vizuizi – yeye hulima kuvipita yote. Yeye hugonga fimbo yake, bila kusema chochote, na lazima utakisia ana maoni gani.

(ukurasa unaofuata)

28/07/2020  

Chapa

Nilikuwa na ndoto mbaya. Sishangai sana kuhusu ndoto yenyewe, lakini ninashangaa ni jinsi gani ningeweza kupata ujasiri wa kuota mambo mabaya, wakati mimi ni raia mtulivu na mwenye heshima mwenyewe, mtoto mtiifu wa mama yetu mpendwa, anayeteseka Serbia, kama watoto wake wengine wote. Kwa kweli, unajua, kama ningekuwa wa kipekee katika kitu chochote, itakuwa tofauti, lakini hapana, rafiki yangu mpendwa, mimi hufanya sawa sawa kabisa na watu wengine, na kwa kuwa mwangalifu katika kila kitu, hakuna mtu anayeweza kulinganishwa nami hapo. Wakati mmoja niliona kitufe cha rangi ya sare ya polisi kikiwa kimekaa barabarani, na nikatazama mng’ao wake wa miujiza, karibu naelekea kupita, nikiwa nimejawa na kumbukumbu nzuri, wakati ghafla, mkono wangu ukaanza kutetemeka na ukachomoka na kupiga saluti; kichwa changu kiliinamia ardhi yenyewe, na mdomo wangu ukaenea ndani ya tabasamu hilo zuri ambalo sisi sote tulilivaa tunapowasalimu wakuu wetu.

– Damu tukufu inapita kwenye mishipa yangu – ndivyo ilivyo! – Hichi ndicho nilifikiria wakati huo na nilitazama kwa dharau watu wakatili waliopita na kukikanyaga kifungo kile bila kujali.

– Mkatili! – Nilisema kwa uchungu, nikatema mate, kisha nikaondoka kimya kimya, nikiwa nimefarijiwa na wazo kwamba wakatili kama hao ni wachache; na nilifurahi sana kuwa Mungu alikuwa amenipa moyo uliosafishwa na utukufu, damu karimu ya babu zetu.

Kweli, unaweza kuona sasa mimi ni mtu mzuri sana, sio tofauti kabisa na raia wengine wenye heshima, na bila shaka utashangaa jinsi mambo mabaya na ya kipumbavu yanaweza kutokea katika ndoto zangu.

Hakuna kitu kisicho cha kawaida kilinitokea siku hiyo. Nilikula chakula cha jioni kizuri na baadaye nikakaa kuchokonoa meno yangu kwa starehe; nikinywa divai yangu, kisha, baada ya kutumia haki yangu ya kishujaa na kizalendo kama raia, nilienda kitandani na nikachukua kitabu ili niweze kulala haraka zaidi.

Kitabu hicho kilianguka haraka kutoka kwenye mikono yangu, ambapo, kwa kweli, kiliridhisha hamu yangu na, majukumu yangu yote kukamilika, nikalala bila hatia kama mwana-kondoo.

Ghafla nilijikuta kwenye barabara nyembamba, yenye matope iliyoelekea kwenye milima. Usiku wenye baridi na mweusi. Upepo ulipuliza kati ya matawi tasa na kukata kama wembe kila unapogusa ngozi. Anga nyeusi, bubu, na ya kutisha, na theluji, kama mavumbi, ikipuliza macho ya mtu na kupiga juu ya uso. Hamna roho iliyo hai popote. Nina haraka na mara kwa mara nateleza kwenye barabara yenye matope kuelekea mara kushoto, mara kulia. Ninatetemeka na kuanguka na mwishowe nikapoteza njia, naendelea kutembea – Mungu anajua wapi – na sio usiku mfupi, wala wa kawaida, lakini kwa muda mrefu kama karne, na ninatembea wakati wote bila kujua ni wapi.

Hivyo nilitembea kwa miaka mingi sana na nilifika mahali, mbali, mbali na nchi yangu ya asili kwenda sehemu isiyojulikana ya ulimwengu, kwenda nchi ya kushangaza ambayo labda hakuna mtu anaijua na ambayo, nina hakika, inaweza kuonekana tu kwenye ndoto.

Kuzurura ardhini pale nilifika katika mji mkubwa ambao watu wengi walikuwa wakiishi. Katika soko kubwa la watu kulikuwa na umati mkubwa, kelele nyingi ikiendelea, ya kutosha kupasua ngoma ya sikio la mtu. Niliingia kwenye mgahawa uliyoangaliana soko na nikamuuliza mwenye nyumba kwanini watu wengi wamekusanyika pamoja…

– Sisi ni watu watulivu na wenye heshima, – alianza simulizi yake, – sisi ni waaminifu na watiifu kwa Chifu.

– Chifu sio mamlaka ya juu kabisa? – Niliuliza, nikimkatiza.

– Chifu anatawala hapa na yeye ndiye mamlaka ya juu; kisha polisi wanafuatia.

Nilicheka.

– Kwanini unacheka?… Je! Hukujua?… Unatoka wapi?

Nilimwambia jinsi nilivyopotea, na kwamba nimetoka nchi ya mbali – Serbia.

– Nimesikia kuhusu nchi hiyo maarufu! – alimnong’oneza mwenye nyumba mwenyewe, akiniangalia kwa heshima, kisha akasema kwa sauti:

– Hiyo ndio njia yetu, – aliendelea, – Chifu anatawala hapa na polisi wake.

– Je! Polisi ni wa aina gani?

– Kweli, kuna aina tofauti za polisi – hutofautiana, kulingana na vyeo vyao. Kuna wanaojitambua na wasiojitambua… Sisi ni, unajua, watu tulivu na wenye heshima, lakini kila aina ya wazururaji hutoka kwa majirani, watufisadi na kutufundisha mambo mabaya. Ili kutofautisha kila raia wetu na watu wengine Chifu alitoa agizo jana kwamba raia wetu wote waende katika Korti ya mtaa, ambapo kila mmoja wetu atapewa na chapa kwenye paji la uso wake. Hii ndio sababu watu wengi wameungana: ili kushauriana nini cha kufanya.

Nilishtuka na kudhani kwamba napaswa kukimbia kutoka nchi hii ya kushangaza haraka iwezekanavyo, kwa sababu mimi, ingawa natokea Serbia, sikuweza kutumiwa kuonyesha moyo ya chivalry, na nilikuwa na wasiwasi kidogo juu yake!

Mmiliki wa nyumba alicheka kwa ukarimu, akanigonga begani, akasema kwa ukarimu:

– Ah, mgeni, hii inatosha kukutia woga? Haishangazi, lazima uende mbali ili kupata ujasiri kama wetu!

– Na unamaanisha kufanya nini? – Niliuliza kwa hofu.

– Ni swali gani! Utaona jinsi gani sisi ni jasiri. Lazima uende mbali zaidi ili upate ujasiri kama wetu, nakwambia. Umesafiri mbali sana na kuuona ulimwengu, lakini nina uhakika haujawahi kuona mashujaa wakubwa kuliko sisi. Wacha tuende huko pamoja. Lazima niharakishe.

Tulikuwa tu karibu kwenda wakati tuliposikia, mbele ya mlango, sauti wa mjeledi.

Nikachungulia nje: kulikuwa na kitu cha kuangalia – mtu mwenye taji yenye kung’aa, yenye pembe tatu kichwani mwake, amevaa suti angavu sana, alikuwa amepanda mgongo wa mtu mwingine akiwa amevaa nguo tajiri za kawaida, za raia. Alisimama mbele ya mgahawa na yule mpandaji akashuka.

Mmiliki wa nyumba akatoka, akainama chini, na yule mtu aliyevaa suti ya gaudy akaenda ndani ya mgahawa kwenye meza iliyopambwa sana. Yule katika nguo za raia alikaa mbele ya mgahawa na akasubiri. Mmiliki wa nyumba alimsujudia pia.

– Je! Yote haya ni nini? – Nilimuuliza mwenye nyumba, huku nimeshangazwa sana.

– Kweli, yule aliyeingia ndani ya mgahawa ni polisi wa hali cheo cha juu, na mtu huyu ni mmoja wa raia wetu mashuhuri, tajiri sana, na mzalendo mkubwa, – alinong’ona mwenye nyumba.

– Lakini kwa nini anamruhusu yule mwingine ampande mgongoni?

Mwenye nyumba akatikisa kichwa chake na tukasogea pembeni. Alinipa tabasamu la kudharau na kusema:

– Tunachukulia ni heshima kubwa na ya nadra! – Aliniambia vitu vingi sana ila, lakini nilifurahi sana kwa kuwa sikuweza kuvielewa. Lakini nilisikia wazi kabisa alichosema mwishoni: – Ni huduma kwa nchi ya mtu ambayo mataifa yote bado hayajajifunza kuthamini!

–

Tulifika kwenye mkutano na uchaguzi wa mwenyekiti ulikuwa tayari unaendelea.

Kundi la kwanza liliweka mtu anayeitwa Kolb, ikiwa nakumbuka jina sawasawa, kama mgombea wake wa kiti; kundi la pili lilimtaka Talb, na la tatu lilikuwa na mgombea wao wenyewe.

Kulikuwa na wasiwasi wa kutisha; kila kundi lilitaka kushinikiza mtu wake mwenyewe.

– Nadhani hatuna mtu bora kuliko Kolb kuwa mwenyekiti wa mkutano muhimu kama huu, – ilisema sauti kutoka kwa kundi la kwanza, – kwa sababu sote tunajua vyema sifa zake kama raia na ujasiri wake mkubwa. Sidhani kama kuna mtu yeyote kati yetu hapa anayeweza kujivunia kwa kuwa amekuwa akiendeshwa mara kwa mara na watu muhimu sana…

– Wewe ni nani kuongea juu yake, – alimtuliza mtu kutoka kikundi cha pili. – Haujawahi kupakiwa na karani wa polisi wa mdogo!

– Tunajua fadhila zako ni zipi, – alilia mtu kutoka kundi la tatu. – Kamwe hauwezi kupata pigo moja la mjeledi bila kuomboleza!

– Wacha tuelewane hili, ndugu! – alianza Kolb. – Ni kweli kwamba watu mashuhuri walikuwa wakipanda mgongoni mwangu mapema tangu miaka kumi iliyopita; walinipiga viboko na sikuwahi kutoa kilio, lakini inaweza kuwa kuna wanaostahili zaidi kati yetu. Labda kuna wadogo walio bora zaidi.

– Hapana, hapana, – walilia wafuasi wake.

– Hatutaki kusikia kuhusu heshima zilizopitwa na wakati! Ni miaka kumi tangu Kolb alipokuwa amepandwa mgongoni, – wakakemea kutoka kundi la pili.

– Damu changa inachukua hatamu, acheni mbwa mzee watafune mifupa ya zamani, – akaita mwengine kutoka kundi la tatu.

Ghafla hakukuwa na kelele tena; watu walisogea nyuma, kushoto na kulia, kusafisha njia na nikaona kijana mdogo wa karibu miaka thelathini. Alipokaribia, vichwa vyote viliinama.

– Huyu ni nani? – Nilimnong’oneza mwenye nyumba yangu.

– Yeye ndiye kiongozi maarufu. Kijana, lakini mwenye matumaini sana. Katika siku zake za awali aliweza kutamba kuwa alimbeba Chifu mgongoni mwake mara tatu. Yeye ni maarufu kuliko mtu yeyote.

– Labda watamchagua? – Niliuliza.

– Hiyo ni zaidi ya hakika, kwa sababu kwa wagombea wengine wote – wote ni wazee, wakati umewapita, wakati Chifu alipanda kwa muda kidogo nyuma ya mgongo wake jana.

– Jina lake ni nani?

– Kleard.

Walimpa mahali pa heshima.

– Nadhani, – sauti ya Kolb ilivunja ukimya, – kwamba hatuwezi kupata mtu bora kwa nafasi hii kuliko Kleard. Yeye ni mchanga, lakini hakuna hata mmoja wetu wazee ni sawa naye.

– Sikiliza, sikiliza!… Maisha marefu Kleard!… – sauti zote zilinguruma.

Kolb na Talb walimpeleka mahali pa mwenyekiti. Kila mtu alimwinamia kwa kina, na kulikuwa na ukimya kabisa.

– Asanteni, ndugu, kwa shukrani zenu za juu na heshima hii mmenipa kwa makubaliano. Matumaini yenu, ambayo yapo kwangu sasa, ni ya kufurahisha. Sio rahisi kuendesha matakwa ya taifa kupitia siku hizi ngumu, lakini nitafanya kila kitu kwa nguvu zangu kuhalalisha uaminifu wenu, kuwakilisha maoni yenu kwa uaminifu, na kustahili kuthaminiwa kwa hali ya juu kutoka kwenu. Asante, ndugu zangu, kwa kunichagua.

– Oyee! Oyee! Oyee! – Wapiga kura walitetemesha kutoka pande zote.

– Na sasa, ndugu, nina imani mtaniruhusu kusema maneno machache juu ya tukio hili muhimu. Si rahisi kuteseka kwa maumivu kama haya, mateso kama haya ambayo yamehifadhiwa kwa ajili yetu; si rahisi paji la uso na mtu kuwekwa chapa kwa chuma cha moto. Kwa kweli, hapana – ni uchungu ambao sio watu wote wanaweza kuvumilia. Wacha waoga watetemeke, waache watetemeke kwa woga, lakini hatupaswi kusahau hata kwa muda mfupi kwamba sisi ni wana wa mababu jasiri, damu tukufu inatembea kwenye mishipa yetu, damu ya kishujaa ya babu zetu, mashujaa wakuu ambao walikufa bila kufunga kope kwa uhuru na kwa faida yetu sisi wote, na kizazi chao. Mateso yetu ni kidogo, ikiwa utafikiria kuhusu mateso yao – je! Tuishi kama washiriki wa uzao mbaya na waoga kwa kuwa tunaishi vizuri zaidi kuliko hapo zamani? Kila mwenye uzalendo wa kweli, kila mtu ambaye hataki kuweka aibu taifa letu mbele ya ulimwengu wote, atabeba uchungu kama mwanaume na shujaa.

– Sikiliza! Sikiliza! Maisha marefu Kleard!

Kulikuwa na wasemaji kadhaa wenye bidii baada ya Kleard; waliwatia moyo watu waliogopa na kurudia zaidi au kidogo ya yale Kleard aliyoyasema.

Ndipo mzee aliyechoka, mwenye uso uliojikunja, nywele zake na ndevu nyeupe kama theluji, aliomba kusema. Magoti yake yalikuwa yametetemeka kwa uzee, mikono yake ilikuwa ikitetemeka, mgongo wake ukiwa umeinama. Sauti yake yenye mawimbi, macho yake yalikuwa angavu kwa machozi.

– Watoto, – alianza, machozi yakimtiririka kwenye mashavu yake na kudondokea kwenye ndevu zake nyeupe, – Nina huzuni na nitakufa hivi karibuni, lakini kwangu mimi niliona afadhali usikubali aibu kama hiyo ije kwenu. Nina umri wa miaka mia moja, na nimeishi maisha yangu yote bila hiyo!… Je! Kwa nini chapa ya utumwa ipandikizwe juu ya kichwa changu nyeupe na dhaifu sasa?…

– Chini kwa kizee! – mwenyekiti akapiga kelele.

– Chini naye! – wengine walipiga kelele.

– Mzee mwoga!

– Badala ya kutia moyo vijana, anatia hofu kila mtu!

– Anapaswa kuonea aibu nywele zake za kijivu! Ameishi muda mrefu wa kutosha, na bado anaweza kuogopa – sisi ambao ni vijana ni hodari zaidi…

– Chini na mwoga!

– Mtupe nje!

– Chini naye!

Umati wa watu jasiri na wenye hasira, vijana wazalendo walimkimbilia yule mzee na kuanza kumsukuma, kuvuta, na kumpiga kwa ukali wao.

Mwishowe walimwacha aende kwa sababu ya uzee wake – vinginevyo wangekuwa wamempiga mawe akiwa hai.

Wote waliapa kuwa jasiri kesho na kujionyesha wanastahili heshima na utukufu wa taifa lao.

Watu waliondoka kwenye mkutano kwa utaratibu mzuri. Waliokuwa wanajitenga walisema:

– Kesho tutaona nani ni nani!

– Tutawachambua wanaojivuna kesho!

– Wakati umefika wa wanaostahili kujitofautisha na wasiostahili, ili kila mtu asiweze kujivunia moyo wa ujasiri!

–

Nilirudi kwenye mgahawa.

– Je! Umeona kile tulichoumbwa nacho? – mwenye nyumba yangu aliniuliza kwa sifa.

– Hakika nimeona, – Nilijibu, nikiona nguvu yangu imeniacha na kwamba kichwa changu kilikuwa kimejaa hisia za kushangaza.

Siku hiyo hiyo nilisoma kwenye gazeti lao habari iliyoongoza kama hii:

– Wananchi, ni wakati wa kuacha kujivuna bure na kuringa kati yetu; ni wakati wa kuacha kuthamini maneno matupu ambayo tunayotumia kwa maelezo mengi ili kuonyesha tabia zetu za kufikirika na jangwa. Wakati umefika, wananchi, kujaribu maneno yetu na kuonyesha ni nani anayestahili na nani hafai! Lakini tunaamini kwamba hakutakuwa na waoga wa aibu kati yetu ambao watalazimika kuletwa kwa nguvu mahali pa kuweka chapa. Kila mmoja wetu ambaye anasikia katika mishipa yake kuwa damu tukufu ya babu zetu atapambana kuwa miongoni mwa wa kwanza kubeba uchungu na kuteseka, fahari na ukimya, kwa maana huu ni uchungu mtakatifu, ni dhabihu kwa faida ya nchi yetu na kwa ustawi wetu sote. Mbele, Wananchi, kwa kuwa kesho ndio siku ya mtihani mtukufu!…

–

Mmiliki wa nyumba yangu alielekea kulala moja kwa moja baada ya mkutano ili aweze kufika mapema mahali palipoteuliwa kesho yake. Wengi walikuwa, hata hivyo, walienda moja kwa moja kwenye Ukumbi wa Mji ili kuwa karibu iwezekanavyo kwa mwanzo wa foleni.

Siku iliyofuata pia nilienda kwenye Ukumbi wa Mji. Kila mtu alikuwepo – wachanga kwa wazee, wake kwa waume. Baadhi ya akina mama walileta watoto wao mikononi mwao ili wapewe chapa ya utumwa, hiyo ni kusema kwa heshima, na hivyo kupata haki kubwa ya nafasi za juu katika utumishi wa umma.

Kulikuwa na kusukumana na kuapa (kwa hili walikua kama sisi Waserbia, na nilifurahi kwa hilo), na kila mtu alijitahidi kuwa wa kwanza mlangoni. Wengine walikuwa wakiwakamata wengine kooni.

Chapa zilitolewa na mtumishi maalum wa umma katika suti yake rasmi na nyeupe, ambaye alikuwa akiwakemea watu kwa upole:

– Msinong’one, Mungu wangu, zamu ya kila mtu itafika – nyie sio wanyama, nadhani tunaweza kusimamia bila kusukumana.

Kupata chapa kukaanza. Mmoja akapiga kelele, mwingine alikuwa anaugua tu, lakini hakuna mtu aliyeweza kuvumilia bila kutoa sauti muda wote niliokua pale.

Sikuweza kuvumilia kutazama mateso haya kwa muda mrefu, kwa hivyo nilirudi kwenye mgahawa, lakini baadhi yao walikuwa wamekwishafika pale, kunywa na kunywa.

– Hiyo imekwisha! – alisema mmoja wao.

– Kweli, hatukupiga kelele sana, lakini Talb alikuwa akilia kama punda!… – Alisema mwingine.

– Unaona jinsi Talb wako alivyo, na ulitaka awe kama mwenyekiti wa mkutano jana.

– Ah, kamwe hauwezi kujua!

Waliongea, wakiugua maumivu na uchungu, lakini wakijaribu kuificha, kwani kila mmoja alikuwa na aibu ya kufikiriwa kuwa mwoga.

Kleard alijidhalilisha mwenyewe, kwa sababu aliugulia, na mtu mmoja anayeitwa Lear alikuwa shujaa kwa sababu aliomba kupata chapa mbili kwenye paji la uso wake na kamwe hakutoa sauti ya maumivu. Jiji lote lilikuwa likiongea tu kwa heshima kubwa juu yake.

Watu wengine walikimbia, lakini walidharauliwa na kila mtu.

Baada ya siku chache yule aliye na chapa mbili kwenye paji lake la uso alitembea na kichwa kikiwa juu kwa hadhi, heshima na kujistahi, amejawa utukufu na kiburi, na kila aendapo, kila mtu alimwinamia na kumvulia kofia yake kumsalimia shujaa wa siku hiyo .

Wanaume, wanawake, na watoto walimfuata barabarani ili kuona mtu shupavu zaidi wa taifa hilo. Popote alipoenda, minong’ono iliongozwa na mshangao ulimfuata: ‘Lear, Lear!… Ni yeye!… Huyo ndiye shujaa ambaye hakulia, ambaye hakutoa sauti wakati chapa mbili zilivutiwa kwenye paji la uso wake!’ Alikuwa kwenye vichwa vya habari vya magazeti, akisifiwa na kutukuzwa.

Na alikuwa anastahili kupendwa na watu.

–

Katika mahali pote ninasikiliza sifa kama hizi, na ninaanza kuhisi damu tukufu ya zamani ya Serbia ikitembea kwenye mishipa yangu, babu zetu walikuwa mashujaa, walikufa walemavu kwenye vijiti kwa uhuru; sisi pia tunao ushujaa wetu wa zamani na Kosovo yetu. Ninafurahi na kujivunia kwa ubatili wa kitaifa, nina shauku ya kuonyesha jinsi uzao wangu ulivyo jasiri na kukimbilia Ukumbini na kupiga kelele:

– Kwa nini mnamsifu Lear wenu?… Hamjawahi kuona shujaa wa kweli! Njooni mjionee wenyewe damu tukufu ya Serbia ilivyo! Weka chata kichwani mwangu, sio mbili tu!

Mtumishi wa umma katika suti nyeupe alileta chapa yake karibu na paji langu la uso, na nikaanza… Niliamka kutoka kwenye ndoto yangu.

Nililisugua paji langu la uso kwa hofu na nikajiwazia, nikishangaa vitu vya kushangaza ambavyo vinaonekana katika ndoto zangu.

– Karibu ningefunika utukufu wa Lear wao, – Nikawaza na, kuridhika, nikageuka, na nilisikitika kidogo kwa sababu ndoto yangu haikukamilika.

 

Huko Belgrade, 1899
Kwa mradi wa “Radoje Domanovic” uliotafsiriwa na John N. Lusingu, 2020

27/07/2020  

Hoja ya ng’ombe wa kawaida wa Serbia

Maajabu mengi yanafanyika katika ulimwengu huu, na nchi yetu ni, kama wengi wanavyosema, maajabu yanabubujika kwa kiwango ambacho maajabu sio maajabu tena. Kuna watu hapa kwenye nafasi za juu sana ambao hawafikirii kamwe, na kama fidia, au labda kwa sababu zingine, ng’ombe wa mkulima wa kawaida, ambaye hana tofauti hata kidogo na ng’ombe wengine wa Serbia, alianza kufikiria. Mungu anajua yaliyotokea ambayo yalimfanya mnyama huyu mwerevu kuthubutu kuchukua bidii kama hiyo, haswa kwani imethibitishwa kuwa katika kazi hii ya bahati mbaya huko Serbia inaweza kukuletea madhara. Acha basi tuseme kwamba ibilisi huyu masikini, katika kila upumbavu wake, hakujua kwamba juhudi hii haina faida katika nchi yake, kwa hivyo hatutamtaja kwa ujasiri wowote wa kiraia. Lakini bado inabakia kuwa ni fumbo kwanini ng’ombe anapaswa kufikiria wakati yeye sio mpiga kura, wala diwani, wala mzee ya kijiji, na hajachaguliwa kuwa naibu katika mkutano wowote wa wanyama jamii ya ng’ombe, au hata (ikiwa ameshafikia umri fulani) kuwa seneta. Na kama roho hii masikini ilishawahi kuota kuwa waziri wa serikali katika nchi yoyote ya jamii ya ng’ombe, angejua kwamba kinyume chake, anapaswa kufanya mazoezi ya kufikiria kidogo iwezekanavyo, kama wale mawaziri bora katika nchi zingine zenye furaha, ingawa nchi haina bahati sana katika suala hili pia. Mwishowe, kwa nini kujali ni kwanini ng’ombe huku Serbia amechukua kazi iliyoachwa na watu? Pia, inaweza ikawa kwamba alianza kufikiria tu kwa sababu ya tabia yake ya asili.

Kwa hivyo, ni ng’ombe wa aina gani? Ng’ombe wa kawaida ambaye, kama elimu ya wanyama inavyotufundisha, kichwa, mwili, na miguu, kama ng’ombe wengine wote; anavuta mkokoteni, anakula nyasi, analamba chumvi, anarudia chakula na analia kama ng’ombe. Jina lake ni Cheupe, ng’ombe wa kijivu.

Hivi ndivyo alianza kufikiria. Siku moja bwana wake alimfunga nira yeye na rafiki yake, Cheusi, walipakiza nguzo zilizoibiwa kwenye mkokoteni na kwenda nazo kuuza mjini. Karibia muda ule ule tu walipoingia mjini, aliuza zile nguzo na kisha akawafungua nira Cheupe na mwenzake, akaweka mnyororo ambao unawafungia nira, akatupa bunda la magugu mbele yao, na kwa haraka akaingia kwenye ukumbi mdogo ili kuburudika na vinywaji vichache. Kulikuwa na tafrija inayoendelea katika mji, hivyo kulikuwa na wanaume, wanawake, na watoto wakipita kutoka pande zote. Cheusi, aliyejulikana na ng’ombe wengine kama mjinga, hakuangalia kitu chochote, badala yake, alibaki kwenye chakula chake cha mchana kwa uzito wote, akala akashiba, akalia kidogo kwa kuburudika vizuri, kisha akalala, akisinzia vizuri huku anarudia chakula. Watu wote waliopita hakuwakujali vyovyote. Anasinzia na kurudia chakula kwa amani (ni huruma yeye sio mwanadamu, na utabiri huu wote wa kazi ya hali ya juu). Lakini Cheupe hakuweza kula hata kidogo. Macho yake yenye ndoto na sura ya kusikitisha ilionyesha hapo mwanzoni kwamba huyu alikuwa mtafakari, na roho tamu, isiyo na taswira. Watu, Waserbia, wanampita, wanajivunia historia yao tukufu, jina lao, taifa lao, na kiburi hiki kinaonyesha kwenye tabia yao kali na mwendo. Cheupe aliona yote haya, na roho yake ilikuwa imetekwa ghafla na huzuni na maumivu kwa sababu ya ukosefu wa haki uliokithiri, na hakuweza kuvumilia hisia kali, za ghafla na zenye nguvu; akalia kwa huzuni, kwa uchungu, machozi yakimtiririka. Na kwa uchungu wake mkubwa, Cheupe alianza kufikiria:

– Je! Bwana wangu na washirika wake, Waserbia, wanajivunia nini? Je! Kwanini wanavuta shingo zao juu sana na kuwaangalia watu wangu kwa kiburi na dharau? Wanajivunia nchi yao, wanajivunia kwamba huruma ya hatima imewajalia kuzaliwa hapa Serbia. Mama yangu alinizaa hapa Serbia pia, na Serbia sio ardhi yangu tu bali ni ya baba yangu pia, na babu zangu, kama vile wa kwao, wote kwa pamoja, walikuja katika nchi hii kutoka nchi yao ya zamani ya Slavic. Na bado hakuna mmoja wetu ng’ombe aliyejisikia fahari juu yake, sisi tu tulijivunia uwezo wetu wa kuvuta mzigo mzito kwenye kilima; hadi leo, ng’ombe hajawahi kumwambia ng’ombe mmoja wa Ujerumani: “Unataka nini kutoka kwangu, mimi ni ng’ombe wa Serbia, nchi yangu ni nchi yenye fahari ya Serbia, mababu zangu wote walikua na walizaliwa hapa, na hapa, katika nchi hii, ni kaburi za mababu zangu.” Mungu wangu, hatujawahi kujivunia hili, haijawahi kukumbukwa, na wanajivunia hata hivyo. Watu wa ajabu!

Akiwa amechukuliwa na mawazo haya, ng’ombe huyo alitikisa kichwa kwa huzuni, kengele shingoni mwake ikililia na nira likitoa sauti ya kukatika. Cheusi alifumbua macho yake, akamtazama rafiki yake, na akalia akapiga kelele:

– Haya umeanza tena na huo ujinga wako! Kula, mjinga, ongeza mafuta, angalia mbavu zako zote zilivyochomoza; kama ni vema kufikiria, watu wasingetuachia sisi ng’ombe. Hakuna njia ambayo tungekua na bahati nzuri!

Cheupe alimwangalia yule mwenzake kwa huruma, akageuza kichwa chake kutoka kwake, na kuzama tena katika mawazo yake.

– Wanajivunia zamani zao tukufu. Wana uwanja wao wa Kosovo, Vita ya Kosovo. Kubwa sana, babu zangu hawakuvuta mikokoteni yenye chakula na silaha huko nyuma? Kama isingekua sisi, watu wangelazimika kufanya hivyo wenyewe. Halafu kuna ghasia dhidi ya Waturuki. Jaribio kubwa, bora, lakini ni nani alikuwa hapo wakati huo? Ilikuwa ni hawa wajinga wenye pua za juu, wakitembea kwa kiburi mbele yangu kana kwamba ni ushindi wao, ni nani aliyeinua mapinduzi? Hapa, chukua bwana wangu kama mfano. Yeye pia anajivuna na kutamba juu ya mapinduzi, haswa na ukweli kwamba babu yake mkubwa aliangamia kwenye vita ya ukombozi kama shujaa wa kweli. Na hii ni sifa ya bwana wangu? Babu yake mkubwa alikuwa na haki ya kujivuna, lakini sio yeye; babu yake mkubwa alikufa ili bwana wangu, ukoo wake, wawe huru. Kwa hivyo yuko huru, na anatumiaje uhuru wake? Anaiba nguzo za watu wengine, anakaa kwenye mkokoteni, na inabidi nimvute yeye na hizo nguzo wakati amelala kwenye chaga. Sasa ameuza nguzo zake, anakunywa mvinyo, hafanyi chochote na anajivunia historia yake tukufu. Na ni wangapi wa mababu zangu waliouawa kwenye uasi huo kuwalisha wapiganaji? Na je! Babu zangu wakati huo hawakuvuta silaha, mizinga, chakula, risasi? Na bado hatujivunii sifa zao kwa sababu hatujabadilika; bado tunafanya kazi zetu hadi leo, kama tu mababu zetu walivyofanya, kwa uvumilivu na uangalifu.

Wanajivunia mateso ya mababu zao na ya miaka mia tano ya utumwa. Ndugu zangu wameteseka katika maisha yetu wote, na leo bado tunateseka na tumetumikishwa, na bado hatujapiga kelele juu ya sauti zetu zote. Wanasema kwamba Waturuki waliwatesa, kuwachinja na kuwachoma; vema, mababu zangu waliuwawa na Waserbia na Waturuki pia, na kukaangwa, na kuvikwa kila aina ya mateso.

Wanajivunia dini yao, na bado hawaamini chochote. Je! Ni nini mimi na watu wangu kwamba hatuwezi kukubalika kati ya Wakristo? Dini yao huwaambia “usiibe” na kuna bwana wangu anaiba na kunywa kwa pesa alizopata kwa kuiba. Dini yao huwaamuru wawapende majirani zao, na bado wanaumizana wenyewe kwa wenyewe. Kwao, wanaume bora, mfano wa fadhila, ndiye asiyefanya ubaya wowote, na kwa kweli, hakuna mtu anayezingatia kumuuliza mtu yeyote kufanya jambo zuri pia, aisipokua usitende mabaya. Hicho ndicho kiwango cha chini cha mifano yao ya wema ujazo wa zaidi ya kitu kisichokua na umuhimu ambacho hakifanyi mabaya.

Ng’ombe akapumua kwa nguvu, na kupumua kwake kukainua mavumbi barabarani.

– Kwa hivyo – ng’ombe aliendelea na mawazo yake ya kusikitisha – katika hali hii, si mimi na jamaa yangu ni bora katika yote hayo kuliko wao? Sijawahi kumuua mtu yeyote, sijawahi kumchafua mtu yeyote, sijawahi kuiba chochote, sijafukuza mtu asiye na hatia kutoka kwenye huduma ya umma, sijafanya upungufu katika hazina ya serikali, sijatangaza kufilisika bandia, Sijawahi kufunga au kuwakamata watu wasio na hatia, sijawahi kuwatukana marafiki wangu, sijawahi kwenda kinyume na kanuni zangu za ng’ombe, sijatoa ushahidi wa uongo, sikuwahi kuwa waziri wa serikali na kamwe sikuifanyia nchi yangu madhara yoyote, na sio kuwa sikufanya ubaya wowote, mimi pia huwafanyia wema wale wanaonitenda vibaya. Mama yangu alinizaa, na mara, watu wabaya hata walichukua maziwa ya mama yangu kwangu. Mungu angalau ameunda nyasi kwa ajili yetu ng’ombe, na sio kwa wanadamu, na bado wanatunyima pia. Bado, mbali na kipigo chote kile, tunavuta mikokoteni ya wanadamu, tunalima shamba zao na tunawalisha mkate. Na bado hakuna mtu anayekiri uhalali wetu ambao tunafanya kwa nchi…

– Au chukua kufunga kama mfano; vizuri, kwa binadamu, dini inasema kwamba tufunge wakati wote wa sikukuu, na bado hawako tayari kuvumilia mfungo mdogo huu, wakati mimi na watu wangu tunafunga maisha yetu yote, tangu sisi tumekomeshwa kutoka kwenye matiti ya mama zetu.

Ng’ombe aliinamisha kichwa chake kana kwamba alikuwa na wasiwasi, kisha akakiinua tena, akatoa sauti puani kwa hasira, na ilionekana kuwa kitu cha maana kilikuwa kinarudi kwake, kumnyanyasa; ghafla, akapiga kelele kwa furaha:

– Ah, najua sasa, lazima iwe hivyo – na aliendelea kufikiria, – ndivyo ilivyo; wanajivunia uhuru wao na haki za raia. Nahitaji kuliweka akilini mwangu kwa umakini.

Na alikuwa akifikiria, na kufikiria, lakini hakuweza kuvumbua.

– Je! Ni haki gani hizi za kwao? Ikiwa polisi wataamuru wapige kura, watapiga kura, na kama hivyo, tunaweza kwa urahisi kupiga kelele: „Kwa-a-ke-eee!“ Na ikiwa hawajaamriswa, hawathubutu kupiga kura, au hata kujihusisha na siasa. kama sisi. Vile vile wanapigwa gerezani, hata ikiwa hawana hatia kabisa. Angalau tunalia na kuzungusha mikia yetu, na hawana hata huo ujasiri mdogo wa raia.

Na wakati huo, bwana wake alitoka kwenye chumba cha pombe. Amelewa, anatapatapa, macho yenye ukungu, akiongea maneno kadhaa yasiyoeleweka, akatapatapa akitembea kuelekea kwenye mkokoteni.

– Angalia tu, ni vipi huyu jamaa mwenye kiburi anatumia uhuru uliopatikana na damu ya mababu zake? Sawa, bwana wangu ni mlevi na mwizi, lakini wengine hutumiaje uhuru huu? Ili tu kuzubaa na kujivunia zamani na kwa sifa ya babu zao, ambazo wamechangia sana kama mimi. Na sisi ng’ombe, tulibaki kuwa wachapakazi na wenye umuhimu kama babu zetu walivyokuwa. Sisi ni ng’ombe, lakini bado tunaweza kujivunia kazi zetu ngumu na mafanikio leo.

Ng’ombe akaguna kwa undani na kuweka shingo yake kwenye nira.

 

Huko Belgrade, 1902
Kwa mradi wa “Radoje Domanović” uliotafsiriwa na John N. Lusingu, 2020