Mũtongorĩa (2/3)
Rũcĩĩnĩ rũu andũ arĩa othe mararĩ na hinya wa gũthiĩ rũgendo ruraya magicemania. Makĩrĩa ma famĩrĩ magana merĩnĩ mareyũmĩrĩtie hau. No andũ anini tu matigarire guthingatĩra mĩciĩ yao ĩrĩa mĩkũrũ.
Ũrarĩũndũ wa kũmakania kũona andũ arĩa athĩĩni othe magĩtiganĩriamĩciĩ yao nĩundũ wa maũndũ moru ma ruo kũrĩa maraciarĩirwo ma magĩthika maguka mao. Mothiũ mao mauma manogu, mahunyũkĩte na gũcinwo nĩ riũa. Gũthĩnĩka kwa miaka mĩingĩ ya wĩra mũritũ nĩkwĩonanirie na ũndũũria wonekaga mũno nĩ kũaga mwĩhoko. No ihinda rĩu makĩona ũtheri- no ona kũrĩũguo nimekũagĩte gũkorwo mĩciĩ-inĩ yao. Maithori magĩtherera mĩgutha-inĩ ya moothiũ ma athuri mararĩ ho akũrũ arĩa maraigwire kieha makĩinainagia mĩtwe yao na rĩera rĩtiarĩ riũrũ nĩ kaba mangiakarire kwao o kahinda kangĩ kanini, nĩguo makũre mahiga-inĩ handũ ha gwetha mĩciĩĩngĩ miega. Atumia aingĩ makĩnegena na hinya na kuugĩraũhoro endwa ao arĩa marakuĩte na magĩthikwo mbĩrĩra-inĩiria maratigire na thutha.
– Athuri nĩmekũgeragia kũĩhũria na kuugĩrĩria, – reu mũrenda gũthiĩ na mbere na kũhũtĩra mũgũnda-inĩũyũ mũrume na gũtũra ĩthũnũ-inĩici? – kwaria maa no mende mũno kuoya mĩgũnda ĩno yoothe mĩrume na nyũmba ici ciothe cia thĩĩna ituĩke ciao akorwo no kũhoteke.
Kũũma na inegene o ta kawaida andũ-inĩ acio. Athuri na atumia othe matiarĩ akinderu. Ciana nacio cigũkayaga cikuĩtwo mĩgongo-inĩ ya maanyina mao. Ona mahiũ mao matiarĩ na thayo. Ng’ombe irarĩnyingĩ na tũcao tũmwe na tũmwe tũhĩnju, mbarathi njũngĩĩrarĩ na mũtũe mũnene na magũrũ manorumohanĩtio ndangari, mĩhuko na makũnia merĩ matandĩko-inĩ, koguo nyamũĩo yacũgaga thĩĩ wa ũrito ũcio. Ona kũrĩ oguo nĩ ĩrahotire kwĩrũgamia na kũania. Andũ angĩmakĩigĩrĩra mĩrigo bũnda-inĩna ciana ikĩgũcagia ngui ciao igĩthakaga nacio. Kũaria, kũanĩrĩra, gũkũma, kũrĩra, gũkuga, kũania- yothe ĩkĩingĩha. O bũnda nĩ yaanagia maita maiganona. No mũtongorĩa ũrĩa ndaaririe kiugo ona kĩmwe, ta ũndũũcio ũtIamũkonie. Mũndũ mũgĩ mũno.
Araikarire thĩĩ o agĩcũranagia maũndũ na gwĩciiria ainamĩtie mũtũe. Rĩmwe na rĩmwe nĩaratuaga mata thĩĩ, o ũguo tũ. Nĩũndũ wa mĩtugoĩyo yake rĩ, akĩmenyekana makĩria na andũ acio makiuga atĩ no mahĩtukĩre mwakĩ-inĩ kana maĩĩ-inĩ nĩũndũ wake. Gũkĩiguĩka mwario ũyũ:
– Nĩ tũbatie nĩ gũkena nĩũndu wa gũcemania na mũthuri ta ũyũ. Angĩkoruo nĩtũngĩathiĩ tũtarĩ nake rĩ, Ngai tũgirĩrie! Nĩtũngĩathira. Ndĩramwĩra wee ena ũgĩ mũingĩ mũno! Ndaraaria. Ndaarĩtie kiugo ona kĩmwe! – mũndũũmwe akiuga akĩroraga mũtongoria ũcio na gĩtĩo na mwĩraho.
– Wee ekũũga atĩa? Ũria waaragia mũno ndeciragia mũno. Mũthuri mũgĩ ma! Wee ataranagia tu na ndauge kiugo ona kĩmwe, – mũndũũngĩ akiuga akĩroraga mũtongoria agegete.
– Ti raithi gũtongoria andũ ainge o! No mũhaka onganie meciiria make tondũ ena wĩra mũnene moko-inĩ make, – mũndũũria wa mbere akiuga rĩngĩ.
– Ihĩnda rĩa kũambĩrĩria rũgendo rũgĩkinya. Nĩmegwetereire kahinda karaya, nĩguo mone kana hena ũria ũngiacenjia meciira make oke nao, no tũndũ hatiarĩ ona ũmwe ũkire rĩ, matingietereire rĩngĩ.
– Ĩĩthe tũtibatiĩ nĩ kũmagara rĩu? – makĩũria mũtongoria wao.
– Akĩrũgama atekuuga ũndũ ona ũmwe.
– Athũri arĩa omĩrĩru mũno makĩmũthiũrũrũkĩria hau hau nĩguo mamũgitĩre hangioneka ũgwati kana gathĩna.
– Mũtongoria ũcio, ekũnyirĩte na kũroria mũtwe wake thĩ, agĩthiĩ makinya maiganona, akĩhiũragia thĩmbo yake mbere yake na gĩtĩo. Mũgomano ũrĩa ũkĩmũbwata thũtha na kũanĩrĩra, “ũtũre mĩaka mĩingĩ mũtongoria witũ!” agĩthiĩ makinya mangĩ maiganona agĩcamania na rũthingo rwa nyũmba ya mĩcemanio ya gĩcagi kĩu. Haũ akĩrũgama na ũndũire; andũ nao makĩrũgama. Mũtongoria agĩcoka na thutha hanini na akĩgucia kiboko gĩake rũthingo-inĩ maita maingĩ.
– Rĩuũrenda twĩke atĩa? – makĩmũũria.
Agĩkira.
– Ũrenda twĩke atĩa? Tũmomore rũthingo? Nĩguo ithuĩ tugwĩka! Mũtirona nĩatuonia na thimbo yake ũrĩa tũgũĩka? – arĩa marathiũrũrũkĩirie mũtongoria makĩanĩrĩra.
– Ĩ kĩrĩa kĩhingo! Ĩ kĩrĩa kĩhingo! – ciana ikiũgĩrĩria na ikĩorota kĩhingokĩrĩa kĩrari mwena wa mũgarũ.
– Kirai ciana kirai!
– Ngai arotũteithia, nĩkĩĩ kĩrathiĩ na mbere? – atũmia amwe magĩkira o ene.
– Hatire na ũndũ! Nĩoĩũrĩa egwĩka. Momorai rũthingo rũrũ!
– Hatarĩ gũtee mahinda rũthingo rũu rũkĩgũa thĩĩ ta rũtari rwatũra.
– Magĩkĩra rũthĩngo rũu.
– Matarĩ marathiĩ makinya maingĩ rĩ, mũtongoria wao agiteng’era kĩhinga-inĩ kĩa mĩĩgũa na akĩrũgama ho. Akĩng’ang’ana kwĩruta ho ngĩnya akĩhota na kũambĩrĩria kũgũthithia thimbo yake miena-inĩ yothe. Hatirĩ mũndũ wamũhutĩrie.
– Na nĩkĩĩ kĩũru rĩu? – arĩa mararĩ nakou thutha makĩũria.
– Temangai kĩhinga gĩkĩ! – athuri arĩa marathiũrũrũkĩirie mũtongoria makĩanĩrĩra.
– Njĩra ĩĩyo thutha wa kĩhinga gĩkĩ kĩa mĩigũa! Ĩ ĩyo! – cĩanaĩkĩanĩrĩra hamwe na andũ aĩngĩarĩa mauma thũta.
– Ĩ ĩyo njĩra! Ĩĩyo njĩra! – arĩa magũthiũrũrũkĩirie mũtongoria makĩambĩrĩria kũmũnyũrũria na kũmũgerekia marakarĩte. – na ĩthuĩ tondũ tũrĩ atumumu rĩ, tũngĩmenya atĩa kũrĩa mũndũũyũ aratũtwara? To mũndũ wothe ũngĩtũatha. Mũtongoria ũyũ nĩwe ũĩ njĩra ĩrĩa njega na nguhĩ. Renga kĩhinga kĩu!
– Magĩthũkĩa kĩhinga na magĩthondeka njĩra.
– Uui, – ũmwe wao ũria wahatithirie guoko mũigwa-inĩ agĩkaya na mũndũũngĩũria ũkũgũthĩtwo nĩ rũhonge rwa matũnda ũthĩũ-inĩ.
– Arũ a ithe, mũtĩngigĩa kĩndũ o oguo tũhũ. No mũhaka mũthĩnĩke hanini nĩguo mũkĩone, – mũndũũrĩa warĩ na ũcamba mũno mũcokanĩrĩrio-inĩũcio agĩcokia.
Makĩgerera igũrũ wa kĩhinga kĩu na magĩthiĩ mbere piũ.
Thũta wa gũthiĩ rũgendo rũu magĩkinya handũ hararĩ na rũthingo. O naguo makĩũmomora. Magĩthiĩ na mbere na thabarĩ.
Nĩ maahotire gũtonya gĩcigo kĩnini mũno mũthenya ũcio wa mbere nĩũndũ wa hinga nyingĩ. Na ihinda rĩu rĩothe mekũrĩĩte tũirio tũninitondũ aingĩ ao maakuuĩtemĩgate mĩũmũ na ngorono na angĩ maũma na mĩgate mĩnĩnĩ ya kũmahũnia. Nao angĩ matiũma kĩndũ ona kĩ. Ũndũũrĩa mwega nĩ atĩ ĩrarĩ hĩndĩ ya ũrugarĩ na nĩmarakorire matunda makũrĩte kũu.
Mũthenya wa mbere nĩ gĩcigo kĩnini kĩrarĩ thutha wao na nĩmaarĩ anogu. Matiacemanĩrie na ũgwati mũnene kana mĩtino. Ũndũirĩ nĩ atĩ maũndũ ta maya mangĩhanĩka matũagũo ithako: mũĩgua ũgikwama ritho-inĩ rĩa mũtumia ũmwe, na akĩhumbĩra na gĩtambaya kĩhehu; nake mwana ũmwe nĩakũgũthĩte githukĩ na kũgũrũ na ekũrĩraga agĩthuaga; hagĩcoka hakĩgĩa mũthũrĩũrarĩ mũkũrũ akĩgũa kĩhonge-inĩ kĩa matunda na akĩgonyoka thũngwa-inĩ; ekĩrwo gĩtũngũrũ gĩthĩe rĩ, mũthũriũcio akĩũmĩrĩria ruo na akĩhũthĩra thimbo yake gũthua thutha wa mũtongoria na hinya mũnene. (Kwaria ma andũ aingĩnĩ maraũgire atĩ mũthũriũcio mũkũrũ nĩ agwetũaga atĩ nĩ mũgonyokũ thũngwa, na atĩ egwĩtuaga nĩguo acoke kũrĩa mekuumĩte). Thũta-inĩ nĩ andũ anini mũno mararĩ atihie na mĩĩgwa moko-inĩ ona kana kũharũrwo ũthio-inĩ. Athuri acio makĩũmĩrĩria na ũcamba nao atumia makĩrũma mũthenya ũrĩa maraumire kwao na ciana ciao cikĩrĩra, na ũndũire rĩ, tondũ matiamenyaga atĩ no mũhaka mathĩnĩke nĩguo marathimwo makĩria.
Na o mũndũothe maakenete nĩ tondũ mũtongorĩa wao ndararĩ mũtihie ona hanini. Kwaria ma uma mũgitĩre mũno, no ona kũrĩũgũo mũthũriũcio nĩararĩ mũnyaka. Harĩa kambĩ-inĩ ya ũtukũ wa mbere o mũndũ nĩarahoyaga na gũcokeria Ngai ngatho nĩ kũmahotithia gũthiĩ rũgendo mategũcemania na maũruna ona mũtongoria wao ndekuona ũrũ. Atĩrĩ, mũthũriũmwe wa arĩa acamba akĩambĩrĩria kwaria. Ũthiũ wake ũrarĩ mũtihie hanini na kĩhinga kĩa matunda, no ndekũmakagi nĩ ũgũo.
– Ariũ a ithe, – akĩambĩrĩria. – mũthenya ũmwe wa kũhotana ũrĩ thutha witũ, nĩtwacokeria Ngai ngatho. Njĩra ti hũthũ no nĩtũkwĩyũmĩrĩria tondũithuĩ othe nĩtũĩ atĩ njĩra ĩno nditũ nĩĩgũtũkinyia gĩkeno-inĩ. Ngai mwene hinya arotũgitĩra kũũmana na maoru mothe na atũtongorie nginya tũkinye wega.
– Rũciũ nĩngutwĩka gĩtumumu maũndũ mathiĩ na mbere ũ! – ũmwe wa atumia acio agĩkaya na marakara.
– Uui, kũgũrũ gwakwa! – mũthũriũrĩa mũkũrũ akĩambĩrĩrĩa kũrĩra, nĩũndũ wa mwario wa mũtumia ũcio.
– Ciana cigĩthiĩ na mbere na kũnũgũna ikĩrĩraga, nao manyina mararĩ na mahinda maritũ mũno kũmakiria nĩguo mwaria aigwĩke.
– Ĩ nĩ ma, nĩũkũũrwo nĩ ritho rĩu rĩngĩ, – akĩaria na marakara, – ororwo nĩ mothe merĩ! Ti oru mũtumia angiũrwo nĩ maitho make nĩũndũ wa gĩtũmi kĩnene ta gĩkĩ. Ũbatie ũconoke! Hihi nĩ wĩciragia ũgima wa ciana ciaku kweli? Reke nuthu yitũĩkue rũgendo-inĩ rũrũ. Harĩ na ũtiganũũrĩkũ? Ritho rĩmwe tu? Maitho makũ mena bata ũrĩkũ gũkĩra mũndũũrĩa ũratwetha na gũtũtwara gikeno-inĩ? Ũrenda tũtigane na wĩra ũyũ nĩũndũ wa ritho riakũ tu na kũgũrũ kwa mũthũriũria mũkũrũ?
– Wee nĩarahenania! Mũthũriũria mũkũrũ nĩaretua nĩguo acoke, – mĩario kuuma na miena yothe ĩgĩcokera ciugo icio.
– Ariũ a ithe, mũndũũrĩa atekwenda gũthiĩ na mbere na thabarĩ,- mwaria ũcio akĩaria rĩngĩ, – no acoke handũ ha kũnegena na gũcogera arĩa angĩ. Ũndũũrĩa ũngonie nĩ atĩ nĩngũbwata mũtongoria ũyũ bata hena kĩndu gĩtĩgarĩte thĩinĩ wakwa!
– Ithuĩ othe nĩtũkũmũbwata! Ithuĩ othe nĩtũkũmũbwata bata nĩ tũtũre muoyo!
Mutongoria ũcio auma mũkirũ.
Andũ othe makĩambĩrĩria kũmũrora makĩhehanagĩra:
– Nĩ mũrĩkĩru mecĩĩrĩa-inĩ make!
– Mũthũri mũgĩ mũno!
– Rorai thithi wake!
– Arakaraga mahinda mothe!
– Mũndũũtarĩithako!
– Nĩ mũthũri njamba! Wee aronania maũndũ-inĩ marĩa wee areka.
– Cokera ũguo ũrauga! Marigi, ihinga, – acihĩtũkagĩra igũrũ ciothe. Wee aringithagia thĩmbo yake na kĩeha, atekuuga ũndũ, na no mũhaka ũmenye kĩria egweciragia.
Радоје Домановић 