(1/3) ڕێبەر
«براکان و ڕفیقه‌کانم، به تەواوقسه‌کانیئێوه گوێم داوه،ئێستا لەئێوەم گەرەکه گوی بدەن به من،هەتا ئەو کاتەی کەئێمه لەمناوچەی بەیارەبمه‌نینوە قسه‌کانمان بەکەلک نایا .لەسەر ئەم خۆڵه و ئەم تەخته بەردانه، لە ساڵی پڕ بارانیش دا هیچ شتێک شین نابێ چ بگا بە ئەو ئیشکە ساڵیە کە هەتا ئێستا کەسمان نەدیوە،هەتا کەنجێ وا خڕ بینەوە و قسان بکین؟ مانگاکان بی ناندەمرن و ئێمه و منداڵەکانیشلەبرسیەتیدەمرین.ئەوه ڕیگایحەلیکیچاک ببینینن.منپێموایە باشتره ئەم زەویئیشکه لیگەڕین و بڕۆین به دوای شۆێنی باشتر لە دنیا که خۆڵیچاکی هەبێ.ناتوانین ئاوا بژین.»
دوای ئەوه نەفەری که له ناوچەی بەیار خەریکی ژیان بو به دنگیکی ماندوو دەستی کرد به قسه کردن سەبارەت بەوتووێژەکان: «من پێموابێئەو ڕووداوە وا ئێستا لەم کاتە و لێره ڕودراوەخەتای من و تو نییه. گرینگئەوەیه بڕوا به قسه‌یی من بکەنئەمڕووداوە زووتر لە شۆێنەکانی دیکەش ڕودراوە. ڕاستی بڵێم کاتی کەتازه دەستی پێ کردبوپێموابو کەداستانیکی درۆیە بەڵام لە درێژەیکاتدا چاومی بەسەر ڕاستیداکراوە. ئێستاشبڕوام وایه هەرشتی کەڕووداوە بەڕاسته و ئێمەش ناتوانین کاریکیبکەین.»
بیسەرەکان، بە دمۆچاوی بێ ڕەنگ، نارەحەت و تەقریبەن تێ نەدەگەیشتن. دستیانلەبنیکەمەربەنیانبوو، ئێحساستدەکرد بەم قسه عاقلانه خەریکن زیندوو دەبنەوە. جاران وایان دەزانی له بەهەشت دەژن و بەهرەیکارێکیان هەڵگرتنی شته به بەرکەتەکته.
دەنگی هیلاک لە هەمووچه لایه دەهات: «ئەری بەڕاستە! بەڕاستیە!»
لەپەڕڕادەنگێکی ل شۆێنی هات کوتی: «شوێنی وا لەم نزیکانه‌وو هەیه…؟»
یەکێ دیکە بە دەنگیبەربەرزتر دەستی کرد به قسه کردن: «براکانم ! ئەوەزووتر به فکر ڕیگایحەلیکی بین چونکە ناتوانین اوا بژین. زەحمەتزۆز دەکێشین و زۆریش فشارمان هێناوەبۆ خۆمان بەڵامبێ فایده بووه. توەکانی که چاندبوومان دەمانتەوانیبۆخواردن بەکاریان بینینبەڵاملافاو هات و خۆڵ و توی برد دەگەڵخۆیفەقەت ماوە بەرده ڕوتەکان. گەرەکتان بووهەمیشهلێره بمه‌نینوە و شەو و ڕۆژ کار بکەینین هەتا دوای برسیەتی و توونیەتی به بێ لیباس و کەوش!؟ ئێمە ئەبێ زەحمەتبکیشین بڕۆین به دوای خۆڵیکی به قووەتتربگەڕین کار بکەین با خەرمانیکی زۆرترمان هەبێ.»
دەنگ بەرز بوو: «وەرن با بڕۆین! با زووتر بڕۆین ئێرەبەکەلکی ژیان نایا!» هەموویلە یەکجودابوون و بیریان لوه نکردو دەڕۆنبۆکوی!
ئەول نەفەر وا قسه‌یی کرد، دەستی کرد به قسه کردن کوتی: «براکانم! بۆ کوی دەڕۆن؟ شەک نەکەن کە دەبێ بڕۆین! بەڵامهەر وا نابێ… ئەوەسەرەتا بزانین بۆکویدەڕۆیندەنا به جێگایئەوەخۆمان ڕزگار بکەین بارودۆخی خۆمان خراپتر دەکەین. دەڵیم با گەورەیکیهەڵبژێرین جا هەموومان به قسه‌یی بکەین با باشترین رێگامان پێ نیشان بدە.»
دەنگیجودا ل لەبەینیخەڵکبەرزبوو: «وەرن هەڵبژێرین ! با مەعتەل نەبین و نەفریک هەڵبژێرین.»
تازه ووتۆوێژ دەستیپێ کرد، هەموو کەس قسه‌یی دەکرد هێچ کەس گوی نەدەدایاننەیدەتوانی گوی بدا.گروهیکیان جیا کردو، له ژێری لێو قسه‌یان دەکرد دوای تێکچووبونلەیەک. دوان دوان دەستیاندەکرد به قسه کردن، دەستیان تکان دەدا لیباس یکتریان دەکێشا و قامکه ئێشاره‌یان ئەخسته سەر لووت‌یان یانی ساکت بن، گرکیانبو خویان سابت بکەن به خەڵکەکه دیسان للەدەوری یەکخڕدەبوون و هێشتا هەر قسه‌یان دەکرد.
لە پەڕا دەنگه قەویتر وا هاته قسه تەواودەنگه دەنگه‌کانی دا پوشا کوتی: «براکانم! بەم قسانه ناتوانین به نەتیجه بگین، گشتی قسه دەکا و کەس گوی نادا. وەرن گەوره‌یه هەڵبژێرین! له بین ئێمه که ئێنتخابدەبێ؟ که له گشتی زیاتر سەفەری کرده و ریگاکان دەناسێت؟ گشتمان یەکتر دەناسین بۆیه من خۆم و مناڵه‌کانم نادەم به دەستی نفری که لێرەئێنتخاب بێت. پێمبڵێن کامتان او مۆسافره دەناسن وا له بەیانی له سێبەر لە لایئەو جاده ڕاوەستاوە.»
گشتی ساکت بوو، هەڵ گەریانو به لای ناآشناکه و قەد و قیافه‌یان دی.
مسافر میانساڵ، به دمو چاوه نا مەعلوم که لەبەر سەرۆ ڕیشی درێژی به سەختی به چاو دەهات، وەکوو جاران ئارام دانیشتبو، دەچوه ناو فکرو و جار و بار گوچانه‌کی ئەکووتا به عەرزا.
«دوێنەهەر ئەو پیاوم دەگەڵ کۆڕی جوان دی. دەستییەکتریان گرتبو لە خیابانو دەچونه خوارو. دوێنە شەوی کۆڕه‌که هاته دەرو له دێهات وله غەریبه‌که ماوو.»
براکەم، وەرەئەم فکره ئەحمەقانه لە بیر بەرین با فۆرسەت لە دست نەدین. هەر کەسه بێلەڕیگای دورو هاته هێچ کاممان نایناسین بۆیه ڕاحەتترینڕیگا بۆهیدایەتی ئێمەدەزانێ. بە ڕای من وایه ئەو پیاوه عاقله چونکا ئارام دانیشته و فکر دەکاتو.هەر کەس دیکە با هەتا ئێستا 10ڕا هاتووه ناو قسه‌یی ئێمه و قسه‌یی دەستپێدەکرد، بەڵامئەو یەکسەر لە ئەویا دانیشته و هێچ ناڵێ.
دنکه‌تر قسه‌کانی تەئید کرد کوتی :«قەبوولمه! ئەوپیاپیاوێدەنگ دانیشته خەریکە فکر دەکاتو. دیاره حیسانی زرەنگه.» و دیسانچاوی کردو. هەر کامیان شته جوان‌یان له ناآشناکه دەیبینیبۆئەوەیکەبڵێن پیاوه زرەنگه.
ئەمڕا قسه‌کانیان زۆری پێ نەچوو و قەبوولیان کرد باشترین کار ئەوه‌یه بڕۆنبۆ لای ئەو مۆسافره (که وایان دەزانی لەکن خودا هاتووە بۆئەوەیکەڕزگاریان بکات با بیان‌با بۆشوێنێکی دیکە که خۆڵی به قووەتتری هەبێ) پی بڵێنبێتەخ گەوره‌یان و پرسیاری لێ نەکەن و به قسه‌کانی گوی بدەن و بە قسەکانی بکەن.
10پیاویان له بین خۆیانهەڵبژارد که بچن بۆ لای ئەو کابرا و تەسمیمەکانیخۆیان پی بڵێن. گرکیانبو بارودۆخیسەختیژیانیانبڵێنبۆ کابرا تا بەشکم بێتۆ بێت به گەوره‌یان.
10نەفەر رویشتن ڕێزی کابرایان گرت. دنکه‌یان دەستی کرد به قسه‌کردن له باره‌یی خۆڵی بەیاریئەوناوچەیە، باسی ئیشکەساڵی و داماویان کرد که ئێستا توشیان هاته. ئاوا باسی کرد:
«ئەمبارودۆخەناچاری کردین وڵاتی خۆمان به جیی بیڵین و بۆدوزینیشۆێنی باشتر بچین دنیا بگەڕین. ئێستا به تەوافۆق گەیشتین پێموابێ خوداڕەحمیلە ئێمە کرده و ئێوه‌یی نارده بۆ لامان( ئێوە پیاوه عاقل و قابلن ئێمەهیدایەت کەن و له داماویڕزگارمان بکەن)، من وەکونەمنەمایەندە ئەمخەڵکه، تکایە ببن به گەوره‌مان. بۆ هەر کوی بچن به دواتا دین ئێوە جاده‌کان دەناسن دیاره لە شۆێنی باشتر گەوره بون. به قسه‌کانت گوی دەدەین. ئێستائێوە قەبولی دەکەن ئێمه لە مردن ڕزگار بکەن؟ دەبن به گەورەیئێمه؟»
لە تەواویئەم وتووێژە، کابرای عاقل سەریبەرزنەکرد.تەواو کاتهەرلە ئەوشۆێنە وا بوو، ویسیا بو. سری رو به خوارو، توره بو و هیچی نه‌وت. جار و بار گوچانه‌کی دەکوتا بەسەر زەوی، کاتێک کە قسه‌کانیان تەواو بووبرێکی هاته ئەم‌لاو و ئارامکوتی:
«باشه!»
«دەتوانین دەگەڵئێوە بینو به دوای شۆێنی باشتر بگەڕین؟»
به اوه سەریهەڵدا کوتی: «بله دەتوانم!»
دوای ئەوه له بین دەرخستنیئێلاقەی خەڵکقەراری گرت بەڵامکابرائەو شتانەی پیگرینگ نەبوو.
ئەم 10 نەفەرە باس سەرکەوتووییخۆیان لای خەڵکه‌کەیان کرد و کوتیان هەتائێستابێجگە له زانایی شتکمان لە ئەو پیاوه نەدیوە.
«له جیگی خۆیی نەیجوڵی و حەتا سەریشی هەڵنەدا بزانه که دەگەڵی قسه دەکا. ئارام دانیشتبو و دقەتی دەدا. بۆتەواویدەستخۆشیەکانیئێمه، بەس3 شتی کوت. »
گشتی به خۆشحاڵیەوە له هەرلایدەیان‌قیژاند : «عەقله نایاب!» وایاندەزانیخوداخۆیئەوەی وەکو فرێشته له ئاسمانبۆڕزگار کردنی ئێمە ناردوه. هەموویان بە سەرکەوتوویی دەگەڵ بەڕێوبەریکی وا باشدڵنیابوون دەڵەی کە هێچ شتیکیلە دنیا ناتوانێ بێ هێوایانبکات. له ئاخرتەمایان هەبوو بەیانی له خور هەڵاتوە ڕێ بکەون
Радоје Домановић 