Deti i vdekun (4/5)

(Faqja e meparshme)

Të nesërmen prefekti i dërgoi qeveris nji raport me shifër në lidhje me mbledhjen e djeshme politike. Raporti thot:

„Në qarkun tim asht çfaqë nji korent i fortë kundërshtarësh për qeverin e sotshme. Lëvizja çdo ças vjen tue marrë hov gjithnji ma tepër kështuqë po frigohem mos po i luhateh kambët ekzistencës së dinastis së sotshme. Kam përdorë të gjitha masat, të cilat kam mujtë dhe të gjitha mjetet që i kam pasë në dispozicion, që ta shmangi kët të keqe; por tueqenëse ajo lëvizje opozicionare, gjegjsisht revolucionare, u çfaq befas, si sheu, atëherë të gjitha orvatjet e mija shkuen huq dhe revolucionarët u tubuen dje mbas dreke përdhunisht në mbledhje me nji numër kolosal. Prej fjalimeve të tyne të rrepta dhe të pafytyrë u binda se kanë parime anarkiste dhe se sigurisht përgatisin msheftas kryengritje dhe grushtshteti në vend. Tekembramja, mbas përpjekjesh të mundimshme dhe të randa mezi ia dola që ta shpërndaj mbledhjen, sepse nuk ishte punë me luejtë, mbasi njani prej tyne, madje, kërcnoi se si ata do ta rrëxojnë monarkin dhe do ta vendosin sistemin e qeverimit republikan.

„Bashkangjitun me ./. i dërgoj me respekt Zotni ministrit listën e personave shum të rrezikshëm (këtu ishte ma kryesori ai hundëleshi që pin melanzhë „cukarvaser”[1] apo si i thanë, mandej ata tre vetët që e kishin merak kafen) dhe lutem t’urdhnoni çfarë masash tjera me ndërmarrë ndër këto rrethana të randsishme e vendimtare për vendin tonë.”

Prefekti pëmjiherë, mbas këtyne shërbimeve kaq të mëdha që i bani vendit dhe qeverimit të vendit, fitoi dekorata dhe grada. Tanë ata revolucionarët i erdhën për urim dhe me kaq iu vu kapak punës.

Mbas mbarimit të mbledhjes, e pyeta njanin:

— Vallë, a nuk ka te ju njerëz që merren me politikë?

— Ka pasë dhe asish.

— Ani?

— Kurrgja… Budallaki.

— Pse budallaki?

— Lene, të lutem; kush ka me ma udhëheqë politikën?!… Filloi njani me u marrë me te.

— Paj çka bani?

— Njeri i marrë! Çka ka me ba?… E njofim të gjithë: dhe kush asht dhe prej kah asht dhe biri i kujt asht dhe çka han ne shtëpi. Babën e ka pasë mjeshtër, por njeri ma i fundit, kurse ai shkoi në shkollë, brodhi pa kurrfarë qëllimi nëpër botë, mandej u kthye prap dhe filloi me më tregue: duhet kështu. duhet ashtu, as vetë mik dij, paj organizimi, paj ligjët, paj statuti, paj lirija qytetare, paj lirija e mbledhjeve, paj zgjedhjet. Hiqmu qafe, të lutem, gjithmonë folte jerm gjepra!

— Po çka i thue ti?

— Kurrgja! Çka me i thanë? E kqyri dhe qeshem. E njof ate; nuk ka bukë më e ngopë barkun dhe ia njof babën e familjen. Ai fytyra e tij të më tregojë çka asht statuti dhe lirija?!

— Ndoshta din burri i dheut!? — i thashë.

— Lene, te lutem, barem ate e dij sa peshon.

— Po çka punon?

— Çka ka me punue!? … Lexon dofarë librash, ngarend prej nji vendi në tjetrin, agjiton diçka, tubon disa asish dhe mbajnë dofarë mbledhjesh. E burgosën, e ndëshkuen, e përzunë. I thashë njiherë: „Pse je dalldisë si çilimi kryefortë dhe nuk e kqyr punën tande? A e shef se je njeri i marrë?!”

— Çka i thanë tjerët?

— Njerzit shpërthehen gazit. Kur duel prej burgut dhe kaloi nëpër rrugë, atëhërë filloi gazi si duhet:

— A e gjete statutin? — e pyeti dikush dhe tanë rruga ia plasi gazit.

— More, talljet që baheshin me te, nuk bahen kund. Nganjiherë e mbajshim barkim me dorë prej të qeshunit. Edhe sod e asaj dite i ngeli emni Tomë Statuti! — më tha ai dhe zu me qeshë aq shum, sa syt iu mbushën me lot.

— Po çka u ba me te?

— Sharroi i ngrati. Nuk ka gja mbas shpirti, as detyrë shtetnore nuk i dhanë… Budallë. Shokët e tij përkah shkolla, kanë alamet pozitash të bukura, kurse ai mbeti ashtu. Kurrkush nuk ka faj. Në të vërtetë, e lavdojnë se ndër të gjithë shokët ka qenë ma i zoti e ma i zgjueti, por disi i dalldisun. Nuk ka send ma të keq se sa kur njeriu ia shtie vedit bubat në krye. U gjet ai me ndreqë diçka. Për gjithë botën asht mirë, kurse ai don diçka të posaçme, thuese na nuk dijmë. I ngrati!…

— Çka punon sod?

— More tash i kanë ardhë mendët, por vonë! Na e shëruem prej bubave, por meqenëse ishte kryefortë, pushteti s’pat çka me ba me te. Mirëpo filluem me ba komedi, për ma tepër dreqnit e quejtun „Statut”. Kështu sod, kështu nesër dhe njerzit filluen me ba hoka me te, ku mujnë, ku takohen. Ai luftoi, luftoi, mandej u ligshtue… Më dhimbset, i mjeri! Nuk ishte i keq!… Tash asht i mençëm, njeri serioz, nuk hidhet përpjetë si përpara. Asht tërheqë gati krejt në vedi e rrallë edhe shoqnohet me ndokend. Ka ra në skamë, por shvun vetë e ndihmojnë. Të gjithëve na asht dhimbtë, por vetë asht fajtuer…

— Si sillen tash njerzit me te?

— Burku!… Tash nuk e tall kurrkush, njerzit e duen dhe na vjen keq për krahthatin.

—

Diçka më pëlqen që në kët vendth të jetoj nji kohë sa ma të gjatë. Me shum vetë dhe u njofta. Do njerëz të mrekullueshëm. Të qetë, të prashëm, të butë, si pllumbat. Hanë, pijnë, dremiten, shiqojnë ndonji punë sa me thanë, me nji fjalë: njerëz të lumtun. Kurrgja nuk e trazon paqën e thellë, kurrkush nuk e prish harmonin, asnji puhi nuk e Iëkund sipërfaqen e qetë të palëvizshme të knatës së zverdhueme nga uji i ndejun, poqese mujmë me e krahasue kështu shoqnin e këtij vendthi me të vërtetë fatlum.

Unë solla atje prej Sërbis disa mendime dhe disa ideale të vjetrueme, të cilat i trashigova prej pleqve, por edhe këto gjana të pakta humbën në kët vendth, dhe unë, si i hipnotizuem, u dhashë mbas dremitjes s’ambël dhe kjo filloi me më pëlqye. Atëherë pashë se edhe na Sërbët kemi dispozita shum të forta që nji ditë të bahemi ashtu nji popull i lumtun, për at punë na njesin dorën edhe vetë rrethanat tona.

Kështu kaluen ditët qetë, pa u ndie, kadalshëm, derisa nuk u prish nji ditë drejtpeshimi i harmonis shoqnore.

Nji njeri i ri botoi përmbledhjen e vjershave të veta.

Vjershat ishin të bukura përplot me ndiesi e ideal të thellë, të sinqertë.

Tanë shoqnija e priti librin me të katërta. Kurrkush nuk e lexonte, as që donte me e lexue. Por kujtdo që i binte në dorë, menjiherë tharptohej në fytyrë, i kthente fletët në dy tri vende dhe i prekte me gishta sikur me qenë tue kqyrë cilsin e letrës, e largonte prej vedit librin si sendin ma të neveritshëm në botë, kthente kryet me përbuzje n’anën tjetër dhe flitte zemrueshëm.

— Vjersha?!… Gjepura!…

— Kush e din?… Ndoshta ka gjana të bukura?! — tha dikush në nji bisedim të këtillë.

I pari bani kryq, u ujdis në ndejse dhe me nji shprehje pikllimi në fytyrë mati shokun e vet, tundi kryet, mandej vetëm i tha:

— Ti je ma i marrë se ai që shkruen këto profka! Mandej e shtyni librin me majen e gishtave edhe ma Iarg prej vedit, me hji shprehje t’atillë në fytyrë sikur me qenë tue prekë ndonji send jo të pastër, të ndytë dhe shtoi:

— Kur flet kështu, a e ke lexue librin?

— Jo.

— E pra?!

— Unë edhe nuk pohoj se asht i mirë, por them: ndoshta asht i mirë!… Po ti, a e ke lexue?

— Unë?! — e pyeti i pari zemrueshëm si i fyem prej kësaj pyetjeje.

— Ti!

— Unë? — prap e përsëriti pyetjen ai dhe ma me zemrim.

— Ti, kuptohet, kend tjetër jam tue e pyetë!

I pari bani kryq, i rrudhi krahët dhe i hapi duert sikur të donte me thanë: „Zoti na ruejtë çka pyet ai?” por me za nuk tha kurrgja dhe e shiqoi shokun e vet me njifarë çudije në fytyrë.

— Çka po ban kryq? Po të pyes: a e ke lexue kët libër vjershash apo jo? Çka ka këtu për t’u çuditë.

I pari prap bani kryq dhe mandej vetëm shtoi:

— Tash po të pyes unë ty: a je njeri i marrë apO nuk je?

— Gjepra! Nuk të kuptoj.

— As unë ty.

— Çka ke kuptue dhe pse po çuditesh… Të pyes: a e ke lexue ti librin?

— Po të pyes unë ty: a i ke mend në krye? — prap tha i pari, mandëj muer librin, e përplasi zemrueshëm për tavoline dhe bërtiti:

— Paj, vallë a këto profka t’i lexoj? Pa luejtë me mend në krye nuk i lexoj ato… — Mandej shtoi pak ma me za t’ultë: — A e njef ti ate që i ka shkrue këto vjersha?

— Nuk e njof.

— Hë, hë!… prandej edhe ashtu flet! — tha i pari dhe zu me ba me dorë, tue tharptue fytyrën ma tepër, si me dashtë me thanë me atë se ai asht njeri i humbun.

— Ti e njef?

— E njof! — foli me nji mospërfillje dhe fytyrën e bani si me dashtë me thanë: „Ma mirë mos ta kishte ba kët budallaki”, megjithse, në të vërtetë, po me at njeri, deri dje, derisa nuk duelën vjershat e tij, kishte miqsi të mirë dhe nuk kishte folë kurr keq për te në shoqni.

Disa prap biseduen kështu dhe kuptohet, nuk dojshin me e lexue.

— Turpsina të çuditshme!… Vjersha?… Thuese nuk e dij sa peshon! — thot njani.

— Si nuk i vjen turp? — thot tjetri. Kur zoti don me fikë nji njeri, ma parë ia mert mendët… Të tilla… More të tilla vjersha…? Nesër kisha me shkrue vetë edhe ma të mira, por s’ma ban fytyra me u turpnue si mundet dikush-dikush.

Njerzit e ndryshuen edhe sjelljen ndaj vjershtarit të ri.

Kalon rrugës dhe njerzit vetëm shtyhen dhe ia shkelin synin njani tjetrit.

— Dita e mirë! — përshëndet ai.

— Dita e mirë, poet! — përgjigjet njani tue e shique me bisht të synit, në mënyrë therse.

— Tungjatjeta, tungjatjeta, — shton tjetri me nënqeshje.

— Dita e mirë! — i thot i treti me çehre bajate e mospërfillje.

Por puna, për fat të keq, nuk mbaroi vetëm me bisedat që baheshin gjithkund njisoj.

Opinioni publik e kthen frontin kah poeti i ri. Deri edhe ato gjana, të cilat përparandej ia çmojshin si anë të mira, tash filluen me ia sha, kurse mungesat e imta që i ishin falë ma parë, si dhe çdo tjetri, tash u banë gabime të tmershme. Zbuluen menjiherë se si ai asht tinzak, pijanec, bixhozxhi, njeri pt karakter, spijun dhe përpos këtyne se asht dhe tuhaf.

— Nuk e kam dijtë që asht aq i marrë! — bisedojnë njerzit.

— Unë, me të dëftue të drejtën, kam vu re gjithmonë se me te nuk janë punët e kullueta.

— Edhe unë, por nuk ka qenë kaq i marrë.

— Por tash fisht plotsisht.

Filluen në shoqni me luejtë harushë me të, dhe kudoqë i duhej me krye ndonji punë të vetën, cilido që mundte me i pengue, e konsideronte si detyrë të vetën ta pengojë, sepse secilit i turbullohej mendja teksa e shifte, kur i vetonte nëpër krye mendimi: „Çka po më fryhesh ti këtu si biban… Vjersha, eh prit të shofish, na dijmë dhe kështu.”

Çka asht zi e ma zi, vjershat ia kushtoi të fejuemes së vet tue mendue që ta gëzojë n’at mënyrë; por e shkreta vajzë, në vend të gëzimit, vuejti shum dhe qau për shkak se as ate nuk e la pabisht opinioni publik.

I ati i vajzës u ba me luejtë mendsh nga dëshprimi që, në kët punë të marrë, mbas mendimit të tij, asht ngatrrue edhe emni i vajzës së tij, prandej u ul dhe ia shkroi nji letër kësisoji poetit të ri:

„Zotni,

Këto dokrrat Tueja dhe budallakina e marrzina çdolloji, me të cilat bota ban komedi nëpër rrugë, keni mujtë me ia kushtue babës Suej, sepse atij kjo punë edhe do t’i kishte hije, mbasi njifet zakonisht si njeri ma i fundit, sikurse jeni edhe Ju dhe jo me përzie në marrzinat Tueja emnin e vajzës sime. Kundra shtëpis sime deri tash nuk ka mujtë kurrkush me e çue gishtin dhe nuk due të merret nëpër gojën e çdokujt emni i vajzës sime e të gjindet në librin Tuej të marrë. Prej sodit mos veni ujë në zjarm me e kalue pragun e shtëpis sime, sepse besimin dhe të mirën time karshi Jush ma keni kthye me turpin që i keni ba shtëpis sime. Ndërkaq kërkoj që në nji afat prej pesë ditësh të më jepni satisfakcion, përndryshe kam me Ju rrahë zotni, si macën në titërr të rrugës ose kudo që të Ju gjej”.

Nga ky dedikim u gërshetuen skandale të tana dhe tueqenëse poeti i ri ishte nëpunës, atëherë eprori i tij i referoi zotni ministrit kështu:

„Emnin e mbiemnin e kam harrue dhe duhet ta marri njeri ate që përdoret rëndom N. N. (Nëpunsi i këtij enti, i cili për ma tepër asht puntor i mirë dhe i ndërgjegjshëm, në kohën e fundit asht komprometue aq tepër me njifarë përmbledhje gjoja vjershash të veta sa, për arsye të prestigjit të shërbimit shtetnuer, ai nuk mundet me qëndrue, sepse merret me punë jo serioze, e cila nuk do t’i kishte hije as pemëshitsit, lene ma njij nëpunsi të shtetit. I lutem Zotni Minisrit që kët nëpu- nës të komprometuem ta largojë prej shërbimit shtetnuer ose së paku nga ky vend, derisa të përmirsohet”.

Ministri e transferoi.

Por për fat të keq, vendi asht i vogël dhe zani i keq shkon larg, kështuqë ate e pritën atje edhe ma keq dhe, tueqenëse nuk mund të bajshin tjetër, Ministri u detyrue me e pushue përbindshin vjershtar prej shërbimit shtetnuer n’interesin e prestigjit të shërbimit shtetnuer dhe madje edhe n’interesin e moralit n’opinionin publik.

Opinioni publik pat satisfakcion dhe asnji vjershë e poetit të ri, ma nuk e pa dritën me sy. Ai hupi diku dhe kurrkush s’mujti ma me i ra në fije.

— Dam, njeri i ri, — flitshin.

— Paj dhe nuk ka qenë njeri i keq.

— Jo, por, qe, kur e ngreh dreqi për veshësh dhe ban ate që s’e ban kurrkush.

— Më dhimbet, krahthati.

— Eeeeh, çka me ba? Kush i ka faj!

Dhe shpejt u kthye në shoqni harmonija për pak kohë e trazueme, u zhduk edhe ai tallazëz i vogël që u ngreh në sipërfaqen e qetë, të palëvizshme t’ujit të ndejun, e shoqnija, e kënaqun, e qetë vazhdoi tutje dremitjen e ambël.

(Faqja tjetër)

 

[1] Sheqer me ujë, sh. p.