Stradija (7/12)
Kur dola në rrugë, rruga prap asht rrestik me njerëz që shkojnë valë, valë nga të gjitha anët dhe bajnë zhurmë me t’u shurdhue veshët.
— Ku po shkojnë gjithë këta njerëz? Çka ngjau tash përsëri… Sigurisht ndonji deputacion? — mendova me vehte dhe qe, tue shkue me habi me kët turmë të panumrueshme laramane njerzish gjithë farësh, iu afrova të parit që ishte afër meje dhe e pyeta:
— Ku po nxiton kjo turmë kaq e madhe?
Ai e ndjeu vedin të fyem thellë nga pyetja ime e marrë, më shiqoi idhshëm e me përbuzje dhe ma ktheu shpinën e u tfillue mbas turmës.
Pyeta të dytin, të tretin dhe secili më shiqoi me përbuzje dhe nuk u përgjegj. Ma në fund ia vuna synin njanit, me të cilin isha njoftë kur u shtrue çashtja me nxjerrë nji fletore patriotike (tashma në kët vend, mos çuditeni, çdo ditë dalin nga disa fletore) dhe e pyeta:
— Ku po nxiton kjo turmë kaq e madhe? — edhe dridhem prej frige që edhe me kët patriot të njoftun të kaloj ende ma keq se sa me tjerët.
Edhe ai më shiqoi me përbuzje dhe me za të marrun, plot inat e mllef më tha:
— Turp!
Unë u turpnova dhe mezi belbzova:
— Më falni, s’e kisha për qëllim me ju fye vetëm deshta me ju pyetë…
— Ua sa pyetje e bukur! Ku jeton, vallë nuk ke turp me pyetë për nji gja, të cilën edhe kafshët munden me e dijtë. Vendi ynë po sharron dhe na të gjithë po nxitojmë që t’i shkojmë në ndihmë si bij të tij të vyeshëm, kurse ti habitesh dhe nuk din për nji ngjarje me kaq randsi! — foli miku im me za që dridhej nga dhimbja patriotike.
Unë kërkova ndjesë gjatë dhe u përligja për nji gabim kaq të madh, të cilin e bana pa mendue thellë dhe e luta qëtë më falë.
Ai u mirsue dhe më tregoi se si Anutët, nji fis luftarak, hyjnë befas nga jugu në vendin e tyne dhe bajnë zullume shum të mëdha.
— Sot ka ardhë lajmi, — vazhdoi bisedën — se mbramë kanë rrahë shum familje, kanë djegë shum shtëpija dhe kanë plaçkitë shum kafshë.
— Kjo asht i tmershme — thashë dhe u dridha prej tmerit, m’erdhi të vrapoj në jug të vendit dhe të luftoj me Anutët, sepse aq më dogji vuejtja e qytetarëve të pafajshëm, të qetë, nga barbarizmi i tyne, sa harrova se jam plak, i dërmuem dhe i pafuqishëm — ndjeva n’at çast njifarë force rinore.
— Vallë a mundemi me i mbyllë veshët para këtyne plojeve dhe kësaj sjelljeje t’egër të kufitarëve tanë?
— Kurrsesi! — klitha i entuziazmuem prej f jalëve të tij të zjarrta — do t’ishte mëkat dhe prej zotit!
— Për at arsye dhe po nxitojmë në mbledhje. Nuk gjindet asnji qytetar i vetëdijshëm që të mos vijë në kët mbledhje; vetëm çdo degë profesionale ka me mbajtë mbledhje për vedi në vend të veçantë.
— Pse kështu?
— Hë de, pse?… Mosbashkimi ynë i gjithmonshëm! Por, megjithate çdo mbledhje ka me dhanë vendim njizani, patriotik. Në fund të fundit, asht ma mirë që të bahen sa ma shum mbledhje, gjaja që ka randsi asht që të jemi të tanë të bashkuem në ndjenja e në mendime, të jemi nji trup i vëtëm kur asht çashtja për atdhun tonë të dashtun.
Dhe vërtetë gjindja filloi me u nda ndër grupe të ndryshmë dhe me shkue ndër drejtime të ndryshme; secili grup nxiton kah vendi i vet i caktuem ku do të mbahet mbledhja.
Mbasi, ta merr mendja, nuk mujta me mbërrijtë në tana mbledhjet atëherë u tfillova me mikun tim atje ku shkuen ai dhe grupi i tij. Këta ishin nëpunës të degës së gjyqit dhe të policis.
Duelëm në sallën e gjanë të nji hoteli ku tashma ishin ba gati ndejset dhe tavolina me cohë të gjelbërt për konvokimin e mbledhjes. Qytetarët patriotë ndejtën ndër karrika dhe ata që kishin konvokue mbledhjen zunë vend pranë tavolinës.
— Vllazën — tha njani prej atyne që kishin konvokue mbledhjen ju e dini pse jemi tubue këtu. Të gjithëve ju ka tubue këtu ndjenja bujare dhe dëshira që të gjindet ilaç dhe t’iu pritet hovi sulmeve brutale të çetave anute ndër krahinat jugore t’atdheut tonë të dashtun, t’i ndihmojmë popullit fatkeq që po vuen. Mirëpo, para së gjithash, zotni, sikur e dini, ndër këso rastesh, rreguili asht që të zgjedhen kryetari, nënkryetari dhe sekretari i mbledhjes.
Mbas nji potereje të gjatë e zgjodhen ate që hapi mbledhjen për kryetar dhe tjerët që kishin konvokue mbledhjen në vendet tjera të kryesis së nderit.
Mbasi, simbas rregullit dhe zakonit të dijtun, kryesija e nderit falënderoi tubimin patriotik për at nderë të rrallë, kryetari i ra zilës dhe shpalli se mbledhja asht hapë.
— A dëshiron kush me folë? — pyetL
— U paraqitë njani nga radha e parë e ndejseve dhe tha se asht rendi që prej mbledhjes të përshëndetet qeverija dhe burri i madh mentar i shtetit, i cili do t’ia interpretojë vetë sundimtarit shprehjet e besnikis dhe të përkushtimit të tyne.
Mbledhja pranoi at propozim dhe menjiherë u përgatitën përshëndetjet me shkrim, të cilat u pranuen me duertrokitje, por vetëm në disa vende të ndreqet rendi i fjalëve si duhet mbas sintaksës.
Filluen me u paraqitë kuvendtarët gjithnji ma të fortë e ma të fortë.
Çdo fjalim qe plot me dashuni për liri, plot dhimbje e plot mllef kundra Anutëve. Secili kuvendtar pajtohej me propozimin e kuvendtarit të parë, që, pa pikë venese, sepse çashtja kishte karakter të ngutshëm, të bihen menjiherë këtu në mbledhje rezolucione t’ashpra, me të cilat të denohet në mënyrë ma energjike sjellja barbare e Anutëve.
Dhe këtu menjiherë zgjodhen tre vetë, të cilët e zotnojshin mirë gjuhën, ta formulojnë rezolucionin në kuptimin e përmendun dhe t’ia lexojnë mbledhjes për miratim.
Në të njajten kohë u paraqit njani me rezolucionin e gatshëm dhe e luti mbledhjen që t’i japi leje me e lexue dhe, poqese mbledhja pajtohet me te, ta pranojë.
I dhanë leje dhe ai zu me lexue:
„Nëpunsit e degës së gjyqit dhe të policis, të tubuem në mbledhjen e sotshme, të tronditun thellë prej ngjarjeve të papëlqyeshme që, për fat të keq, ndodhin çdo ditë ndër krahinat jugore të vendit tonë, për shkak të sjelljes barbare të çetave anute, e ndiejnë vedin të shtyem që të bijnë rezolucionin që vijon:
1) Ndiejmë dhimbje të thellë që popullin tonë e ka gjetë nji mjerim i këtillë dhe fatkeqsi.
2) Dënojmë në mënyrën ma të rreptë sjelljet e egra t’Anutëve tue bërtitë: Poshtë ata!
3) Me neveri dhe përbuzje konstatojmë se Anutët janë popull i pakulturuem, i padejë për sjelljen e mirë të kufitarëve të vet të qytetnuem.
Ky rezolucion në parim u pranue njizani, por gjatë diskutimit të bujshëm në hollsina u pranue ende që në pikën e dytë të shtohet mbas të „pakulturuem” edhe fjala, të „urryeshëm”.
Mandej autorizuen kryesin që n’emën të mbledhjes ta nënshkruejnë rezolucionin dhe mbledhja u shpërnda në ma të madhin rregull.
Nëpër rrugë prap zhurmë dhe turmë njerzish që ktheheshin prej shum mbledhjeve patriotike.
Ndër fytyrat e tyne tash vehej re paqa shpirtnore, si ajo kur njeriu ndjen kënaqsi mbas kryemjes së detyrës së randë, por bujare, dhe shum të naltë.
Ndër shum vende ndjeva bisedë me nji natyrë të këtillë:
— Sidoqoftë nuk duhet t’ishte ashtu i ashpër — provon njani.
— Çka nuk duhej! I mirë asht ai. Nuk asht, çka mendon ti. Ndaj kafshëve të tilla duhet me qenë brutal dhe i ashpër — idhnohet tjetri.
— E dij, të lutem, por nuk shkon, nuk asht punë me takt! — prap thot i pari.
— Çfarë takti ndaj atyne ti ende kërkon? Ndoshta dron se mos po iu rrëxojmë ihtibarin atyne burrave të mirë apo çka ke? Kështir ti atyne, dhe t’a lexojnë, të dridhen — prap tha i dyti, zani i dridhej prej zemrimit.
— Paj na dhe duhet, si ma të qytetnuem, të qëndrojmë ma nalt se ata: dhe pos kësaj duhet me qenë të kujdesshëm mos t’i mbetet hatri vendit fqij paraqet arsyet ai që ishte ma paqëdashës dhe ma me takt.
Në mbramje të të njajtës ditë njeriu mundte tashma me lexue nëpër fletore rezolucione të panumërta të prume at ditë në mbledhjet patriotike. Kurrkush nuk mbet pa i ardhë me nxitim vendit në ndihmë. Fletoret rrestik: rezolucioni i profesorëve me rastin e ngjarjeve të papëlqyeshme në jug të Stradis, rezolucioni i rinis, rezolucioni i mësuesve, rezolucioni i oficerëve, rezolucioni i puntorëve, i tregtarëve, i mjekëve, i kapistave. Me nji fjalë, kurrkush nuk kishte mungue. Të tana rezolucionet në nji frymë, të gjitha t’ashpra dhe të preme, në secilin gjindet ajo: „të tronditun thellë”, „dënojmë në mënyrë ma t’ashpër” e tjera kësisoji.
Në mbramje filloi përsëri dëfrimi në qytet dhe mandej gjumi i qetë, i ngadalshëm e i kandshëm i bijve patriotik dhe guximtarë të vendit të lumtun të Stradis.
Të nesërmen mbërrijtën lajmet prej vendeve tjera të Stradis. Asnji vend i vetëm nuk gjindet ku mos t’ishin pru rezolucione të rrepta me rastin „e ngjarjeve të papëlqyeshme” sikurse i quejshin ato, banorët e Stradis.
Dhe merret vesh vetvetiu se çdo qytetar për këto shërbime të mëdha ndaj atdheut, kush ma pak kush ma shum, u mbush me dekorata për kurajo civile dhe virtyte!
Dhe mue m’entuziazmoi ai popull gjallni plotë, plot vetëdije qytetare dhe vetëmohim për çashtjen e përgjithshme dhe prej krahnorit më doli klithma:
„Stradi, ti nuk ke me vuejtë kurr edhe poqese vuejnë gjithë popujt!”
— Ha, ha, ha, — m’u bë se më tinglloi at çast në vesh përsëri ajo qeshja ironike e shpirtit të keq të këtij vendi të lumtun dhe fatbardhë.
Fshana pahiri.
Радоје Домановић 