Người lãnh đạo (2/3)
Hôm sau, tất cả những ai có can đảm tham gia cuộc hành trình dài đều tập hợp lại. Hơn hai trăm gia đình đã đến nơi được chỉ định. Chỉ có một số ít ở nhà để chăm sóc người già.
Thật sự rất đáng buồn khi nhìn vào đám đông những người khốn khổ mà bất hạnh cay đắng kia đã buộc phải từ bỏ vùng đất nơi họ sinh ra, cũng là nơi chôn cất ngôi mộ của tổ tiên họ. Khuôn mặt họ hốc hác, mệt mỏi và cháy nắng. Sự đau khổ của nhiều năm lao động dài đã gây ảnh hưởng lớn lên họ và truyền tải một bức tranh đau khổ và tuyệt vọng cay đắng. Nhưng ngay lập tức, đã thấy tia hy vọng đầu tiên – xen lẫn nỗi nhớ nhà. Một giọt nước mắt chảy xuống khuôn mặt nhăn nheo của một người già thở dài tuyệt vọng và lắc đầu trước không khí báo hiệu ác quỷ. Ông thà trụ lại thêm một thời gian để rồi chết giữa những tảng đá này thay vì tìm kiếm một quê hương tốt hơn. Nhiều người phụ nữ lớn tiếng than thở và tạm biệt những người thân yêu đã chết của mình, những ngôi mộ mà họ sẽ bỏ lại.
Những người đàn ông cố gắng khơi dậy lòng dũng cảm và hét lên, – Nào, mọi người có muốn tiếp tục chết đói ở vùng đất chết tiệt này và sống trong những lán lợp này hay không? – Thật ra hơn ai hết họ muốn đem theo cả lãnh thổ bị nguyền rủa này bên mình nếu có thể.
Có tiếng ồn ào và la hét trong từng nhóm nhỏ. Cả đàn ông và phụ nữ đều bồn chồn. Những đứa trẻ được địu trên lưng mẹ đang la hét. Ngay cả gia súc cũng có chút khó chịu. Không có quá nhiều gia súc, một con bê ở đây và sau đó là một con chó gầy gò, xù xì với cái đầu to và đôi chân mập, chúng đang tải những tấm thảm cũ, tay nải và thậm chí hai bao tải trên yên cương, con vật tội nghiệp lắc lư vì trọng lượng lớn. Tuy nhiên nó vẫn trụ được và đôi lúc lại hú lên. Những người khác đang tải đồ đạc lên con lừa; những đứa trẻ thì kéo chó bằng dây xích. Nói chuyện, la hét, chửi bới, khóc lóc, rên rỉ, sủa rền, hú vang – ầm ĩ xung quanh. Ngay cả con lừa cũng thỉnh thoảng kêu be be. Nhưng người lãnh đạo không nói một lời, như thể toàn bộ sự việc không phải là việc của y. Một người đàn ông khôn ngoan thực sự!
Y chỉ ngồi yên và im lặng, đầu cúi xuống. Đôi lúc y khạc nhổ; và chỉ có thế. Nhưng hành vi kỳ lạ của y càng khiến danh tiếng y tăng lên đến mức, tất cả sẵn sàng lao vào nước sôi lửa bỏng, như lời họ nói, vì y. Nghe thấy trong đám đông nói thế này:
– Chúng ta nên hạnh phúc khi tìm thấy một người đàn ông như vậy. Chúa sẽ không cho ta tiến bước mà không có ngài! Chúng ta sẽ chết. Ngài có trí thông minh thực sự, tôi đã bảo rồi! Ngài luôn im lặng. Ngài không nói một lời nào! – người đó vừa nói vừa nhìn người lãnh đạo với sự kính trọng và tự hào.
– Ngài nên nói gì cơ chứ? Ai nói nhiều thì thường không nghĩ nhiều. Ngài là người đàn ông thông minh, chắc chắn đấy! Ngài chỉ suy ngẫm và không nói gì, – thêm một người khác góp lời, và anh ta cũng nhìn người lãnh đạo với sự kinh sợ.
– Dẫn dắt rất nhiều người như này là không dễ đâu! Ngài phải tập trung suy nghĩ vì ngài gánh vác trọng trách lớn trong tay, – người đầu tiên đáp lại.
Đã đến lúc bắt đầu. Tuy nhiên, họ lại đợi một lúc để xem liệu có ai khác sẽ thay đổi ý định và đi cùng họ không, nhưng vì không có thêm ai, họ không thể nán lại nữa.
– Ta có nên khởi hành? – họ hỏi người lãnh đạo.
Y đứng dậy mà không nói một lời.
Những người đàn ông can đảm nhất lập tức tập hợp xung quanh y để sẵn sàng cho trường hợp nguy hiểm hoặc khẩn cấp.
Người lãnh đạo cau mày, cúi đầu xuống, bước vài bước, vung gậy trước mặt mình một cách trang nghiêm. Nhóm người di chuyển theo phía sau y và chốc chốc hét lớn, “Lãnh đạo vạn tuế!” Y bước thêm vài bước và va vào hàng rào trước hội trường làng. Đến đó, tự nhiên, y dừng lại; nên cả nhóm cũng dừng lại. Người lãnh đạo sau đó lùi lại một chút và đập cây gậy của mình lên hàng rào nhiều lần.
– Ngài muốn chúng tôi làm gì? – họ hỏi.
Y chẳng nói gì.
– Chúng ta nên làm gì? Đạp đổ hàng rào xuống! Chúng ta sẽ làm thế! Mọi người không thấy ngài ấy đã chỉ cho ta phải làm gì bằng cây gậy hay sao? – những người đứng quanh người lãnh đạo hét lớn.
– Có cổng mà! Có cổng mà! – những đứa trẻ la lên và chỉ vào cánh cổng ở đối diện họ.
– Suỵt, yên nào, mấy đứa!
– Cầu Chúa phù hộ, chuyện gì đây? – vài người phụ nữ làm dấu cầu nguyện.
– Không nhiều lời! Ngài ấy biết phải làm gì. Đạp đổ hàng rào!
Ngay lập tức hàng rào đổ xuống như thể chưa từng ở đó.
Họ băng qua hàng rào.
Chưa đi được một trăm bước thì người lãnh đạo chạy vào một bụi gai lớn và dừng lại. Rất khó khăn, y cố gắng tự kéo mình ra và sau đó bắt đầu gõ gậy xuống theo mọi hướng. Không một ai nhúc nhích.
– Giờ lại làm sao đây? – những người ở phía sau hét lên.
– Cắt bỏ bụi gai! – những người đứng quanh người lãnh đạo gào lớn.
– Có đường đi mà, đằng sau bụi gai! Có đường đi! – những đứa trẻ và cả những người ở phía sau hét lên.
– Có đường đi mà! Có đường đi mà! – những người xung quanh chế nhạo, nhại lại một cách giận dữ. – Thế rồi người trần mắt thịt chúng ta đâu biết ngài đang dẫn lối đến đâu? Mọi người không được ra mệnh lệnh. Người lãnh đạo biết con đường tốt nhất và nhanh nhất. Cắt bỏ bụi gai!
Họ lao vào dọn đường.
– Oái, – ai đó bị gai đâm vào tay còn người khác bị cành dâu đen xước qua mặt thốt lên tiếng khóc.
– Các anh em, chúng ta không thể há miệng chờ sung. Cần chịu khổ một chút để đạt đến thành công, – người can đảm nhất nhóm lên tiếng.
Họ đã dẹp bỏ bụi rậm hoàn toàn sau nhiều nỗ lực và tiếp tục đi về phía trước.
Sau khi lang thang xa hơn một chút, họ gặp rất nhiều thân cây. Số phận tương tự, chúng bị ném sang một bên. Rồi họ tiếp tục.
Ngày đầu tiên họ không đi được bao xa vì phải vượt qua một số chướng ngại vật kiểu thế. Và lại chỉ được ăn một chút thức ăn mà thôi vì một số người chỉ mang bánh mì khô cùng ít phô mai, một số người khác thì chỉ có ít bánh mì để thỏa mãn cơn đói. Có những người còn không có gì cả. May thay bây giờ là mùa hè nên trên đường họ tìm thấy một cây ăn quả.
Do đó, mặc dù ngày đầu tiên chỉ đi được một đoạn ngắn, họ cảm thấy rất mệt mỏi. Không có mối nguy hiểm lớn nào xuất hiện và cũng không có tai nạn gì. Đương nhiên, một lượng lớn các sự kiện sau đây phải được coi là chuyện vặt: một phụ nữ bị gai đâm vào mắt trái, giờ đang đắp tạm một miếng vải ẩm; một đứa trẻ va vào khúc gỗ và đi khập khiễng; một ông già vấp phải bụi cây dâu đen và bị bong gân mắt cá chân; sau khi đắp hành tây băm lên, người đàn ông dũng cảm chịu đựng cơn đau và chống gậy, khập khiễng tiến về phía trước kiên cường theo sau người lãnh đạo. (Chuyện là, một số người bảo rằng ông già nói dối về mắt cá chân, rằng ông ta chỉ giả vờ vì rất muốn quay trở lại.) Chỉ một số ít người là không bị gai đâm vào tay hoặc mặt. Những người đàn ông chịu đựng tất cảmột cách anh hùng và những người phụ nữ nguyền rủa từng giờ từng phút kể từ khi rời đi, còn những đứa trẻ khóc không ngừng, âu cũng là chuyện hiển nhiên, vì họ không hiểu tất cả những điều tồi tệ này và nỗi đau này liệu có được đền đáp xứng đáng.
Dù cho cảm xúc của mọi người thế nào, thì người lãnh đạo vẫn chẳng cảm thấy gì cả. Thành thật mà nói, nói thẳng ra thì, y đã được bảo vệ rất nhiều, nhưng dù sao người đàn ông đó đơn giản là may mắn mà thôi. Trong đêm đầu tiên tại khu cắm trại, mọi người cầu nguyện và cảm ơn Chúa rằng cuộc hành trình ban ngày thành công và không có chuyện gì, dù chỉ là bất hạnh nhỏ nhất, xảy ra với người lãnh đạo. Sau đó, một trong số những người đàn ông dũng cảm nhất lên tiếng. Khuôn mặt anh bị trầy xước bởi một bụi cây dâu đen, nhưng anh không hề bận tâm.
– Các anh em, – anh ta nói. – Chuyến hành trình một ngày đã thành công, tạ ơn Chúa. Con đường không hề dễ dàng, nhưng ta phải vượt qua bởi tất cả chúng ta đều biết rằng con đường khó khăn này sẽ dẫn chúng ta đến hạnh phúc. Cầu mong Chúa toàn năng bảo vệ người lãnh đạo của ta khỏi mọi tổn hại để ngài tiếp tục dẫn dắt ta thành công.
– Ngày mai tôi sẽ mất nốt con mắt còn lại nếu mọi thứ diễn ra như hôm nay! – một phụ nữ thốt lên giận dữ.
– Oái, chân tôi! – ông lão khóc, theo đà của người phụ nữ vừa phát biểu.
Những đứa trẻ cứ rên rỉ và khóc, các bà mẹ rất vất vả dỗ chúng yên để tiếp tục nghe người phát ngôn.
– Phải, bà sẽ mất con mắt kia, – anh ta rống lên giận dữ, – và có thể mù cả hai con mắt! Một người phụ nữ mất đi đôi mắt vì mục đích lớn lao ấy thì không phải là bất hạnh. Đáng thẹn thay! Bà có bao giờ nghĩ về hạnh phúc của con mình không? Một nửa trong chúng ta hy sinh cho đại cuộc! Sẽ tạo nên điều khác biệt gì? Một con mắt nào cơ? Đôi mắt của bà có ích gì khi đã có người đang tìm kiếm chúng ta và dẫn chúng ta đến hạnh phúc? Chúng ta có nên từ bỏ chuyện này chỉ vì mắt của bà và chân của ông lão không?
– Lão nói dối đấy! Ông lão nói dối! Ông ta giả vờ để quay lại thôi, – tiếng nói vang dội từ mọi phía.
– Các anh em, những ai không muốn đi xa hơn nữa, – người phát ngôn lại cất lời, – thì hãy quay trở lại chứ đừng phàn nàn và khuấy động những người còn lại. Còn tôi, tôi sẽ đi theo người lãnh đạo khôn ngoan này chừng nào vẫn còn chút hơi tàn cuối cùng!
– Tất cả sẽ đi! Tất cả chúng ta sẽ đi theo ngài chừng nào ta còn sống!
Người lãnh đạo yên lặng.
Mọi người bắt đầu nhìn y và thì thầm:
– Ngài đang mải mê suy nghĩ!
– Thật thông thái!
– Hãy nhìn vầng trán ngài!
– Lúc nào cũng chau lại!
– Thật nghiêm nghị!
– Ngài rất dũng cảm! Chỉ cần nhìn ngài là biết.
– Nói rất đúng! Hàng rào, thân cây, cây thạch nam – ngài băng qua tất cả. Ngài chỉ buồn bã gõ gậy, không nói gì cả, và ta phải đoán ngài đang nghĩ gì.
Người lãnh đạo (1/3)
– Hỡi anh em và bạn bè, tôi đã lắng nghe lời của các anh em, bây giờ tôi yêu cầu mọi người lắng nghe tôi nói. Tất cả những thảo luận và trò chuyện của chúng ta sẽ chẳng có giá trị gì nếu ta vẫn trong khu vực cằn cỗi này. Trên vùng đất đầy cát và trên những tảng đá này, ta không thể trồng trọt ngay cả trong những năm nhiều mưa, chứ chưa nói là hạn hán như thế này, một đợt hạn hán mà chúng ta trước nay chưa từng thấy.
Ta sẽ còn tập trung để nói những chuyện vô ích như thế này bao lâu nữa? Gia súc đang chết dần vì không có thức ăn, và chúng ta cũng sẽ sớm chết đói. Chúng ta phải tìm một giải pháp khác tốt hơn và hợp lý hơn. Tôi nghĩ rằng tốt nhất là rời khỏi vùng đất khô cằn này và đi ra thế giới ngoài kia, tìm mảnh đất tốt và màu mỡ hơn đơn giản bởi vì chúng ta không thể sống như thế này nữa.
Thế đó, một cư dân đến từ vùng cằn cỗi nào đó từng có lần nói bằng giọng mệt mỏi trong cuộc họp. Tôi nghĩ, ở đâu và khi nào chẳng liên quan gì đến các anh em và tôi. Điều quan trọng là tôi tin rằng nó đã xảy ra ở đâu đó tại một vùng đất nào đó từ lâu, thế là được rồi. Thành thật mà nói, đã có lúc tôi nghĩ rằng bằng cách nào đó mình đã bịa ra toàn bộ câu chuyện này, nhưng dần dần tôi đã giải thoát bản thân khỏi sự si mê khó chịu này. Bây giờ tôi tin chắc rằng tôi có liên quan đến những gì đôi khi thực sự đã xảy ra và phải xảy ra ở đâu đó, và không bao giờ có thể nào là do tôi bịa ra.
Những người lắng nghe, với khuôn mặt nhợt nhạt, hốc hác và ánh mắt trống rỗng ảm đạm, gần như không thể nắm bắt, hai tay đặt dưới thắt lưng, bỗng trở nên sống động trước những lời nói thông thái này. Mỗi người đều tưởng tượng rằng mình đang ở vùng đất kỳ diệu nào đó, vùng đất thiên đường nơi phần thưởng của khai hoang là một vụ mùa bội thu.
– Đúng đấy! Đúng đấy! – những giọng nói mệt mỏi thì thầm từ mọi phía.
– Nơi đó có gầ…n…khô…ng? – một tiếng thì thầm kiệt quệ vang lên từ góc nào đó.
– Các anh em! – ai đó lên tiếng bằng giọng mạnh mẽ hơn. – Chúng ta cần nghe theo lời khuyên này ngay lập tức vì ta không thể cứ như này mãi được nữa. Chúng ta đã làm lụng cần cù và vất vả, nhưng tất cả đều vô vọng. Ta đã gieo hạt giống để dùng làm thực phẩm, nhưng lũ lụt đến quét trôi hạt giống và đất khỏi các sườn dốc, chỉ còn trơ lại đá. Ta có nên ở lại đây mãi và lao động từ sáng đến tối để rồi vẫn đói khát, trần truồng và đi chân đất hay không? Ta phải lên đường và tìm kiếm mảnh đất tốt hơn và màu mỡ hơn, để những lao động vất vả và chăm chỉ của ta được trả công bằng mùa màng bội thu.
– Đi thôi! Hãy đi ngay thôi vì nơi này không còn thích hợp để sinh sống nữa!
Lời thì thầm ngày một tăng, từng người bắt đầu bước đi dù không biết mình sẽ đi đâu.
– Hãy khoan, các anh em! Các anh em đang đi về đâu? – người lúc nãy lại lên tiếng. – Tất nhiên là ta phải đi, nhưng không phải như thế này. Ta phải biết nơi mình sẽ đến. Nếu không, ta có thể sẽ rơi vào tình huống tồi tệ hơn và không thể sinh tồn. Tôi đề nghị ta hãy chọn ra một người lãnh đạo để tất cả cùng tuân theo, người đó sẽ chỉ cho chúng ta đường đi tốt nhất và nhanh nhất.
– Chọn đi! Hãy chọn ai đó ngay đi, – xung quanh đồng loạt vang lên.
Thế là sinh ra tranh cãi, một sự hỗn loạn thực sự. Mọi người chỉ nói mà không nghe ai, và không ai nghe. Họ bắt đầu chia ra thành từng nhóm, mỗi người lầm bầm với chính mình, và rồi chính những nhóm đó cũng tan vỡ. Bắt cặp hai người một, họ bắt đầu nói bằng cánh tay, nói chuyện và cố gắng chứng minh điều gì đó, kéo tay áo nhau và ra hiệu im lặng bằng tay. Rồi tất cả lại tập hợp lại, vẫn nói liên tục.
– Hỡi các anh em! – đột nhiên, một giọng nói mạnh mẽ hơn nhấn chìm tất cả những giọng nói khàn khàn khác. – Ta sẽ không đi đến thống nhất nếu cứ như thế này. Mọi người chỉ nói và không ai nghe. Hãy chọn một người lãnh đạo! Có thể chọn ai trong số chúng ta đây? Ai trong chúng ta đã đi đủ nhiều để biết rõ những con đường? Tất cả chúng ta đều biết rõ lẫn nhau, nhưng tôi đây cũng sẽ không đặt bản thân và các con dưới sự lãnh đạo của bất cứ ai tại đây. Thay vào đó, hãy nói xem có ai biết du khách đằng kia không, người đó đã ngồi trong bóng râm bên lề đường từ sáng tới giờ?
Im lặng bao trùm. Tất cả quay về hướng người lạ và cẩn thận đánh giá y từ đầu đến chân.
Người lữ khách khoảng trung niên, với khuôn mặt uể oải, bộ râu ẩn hiện cùng mái tóc dài, ngồi im lặng không suy suyển, mải mê suy nghĩ và thỉnh thoảng gõ cây gậy lớn lên mặt đất.
– Hôm qua tôi thấy y cùng một cậu bé. Họ nắm tay nhau đi xuống đường. Và đến đêm qua thì cậu bé rời làng nhưng người lạ đó vẫn ở lại đây.
– Hỡi anh em, hãy quên những chuyện vặt vãnh ngu ngốc này đi, ta không nên mất thời gian hơn nữa. Dù y là ai, y cũng đến từ nơi rất xa vì không ai trong chúng ta biết y cả, và y chắc chắn biết con đường ngắn nhất và tốt nhất để dẫn chúng ta đi. Tôi phán đoán rằng y là một người rất khôn ngoan vì y luôn ngồi im lặng và suy nghĩ. Nếu là người khác, họ hẳn đã tham gia vào vấn đề của chúng ta hơn chục lần rồi hoặc bắt chuyện với ai đó trong số chúng ta, nhưng y đã ngồi đó suốt một mình và không nói gì.
– Tất nhiên, người đàn ông đó ngồi yên lặng vì y đang nghĩ gì đó. Nếu không phải vì thông minh thì có thể là gì nữa, – những người khác đồng tình và bắt đầu soi xét người lạ một lần nữa. Từng người phát hiện ra từng đặc điểm tuyệt vời trong y, từng bằng chứng về trí thông minh phi thường của y.
Không có nhiều thời gian để nói suông, vì vậy cuối cùng tất cả đều đồng ý rằng tốt nhất nên hỏi người khách lữ hành này – người mà đối với họ, dường như là do Thiên Chúa phái đến để dẫn họ ra thế giới ngoài kia, để tìm kiếm một lãnh thổ tốt hơn và đất đai màu mỡ hơn. Y nên là người lãnh đạo của họ, và họ sẽ lắng nghe y và vâng lời y mà không nghi ngại.
Họ chọn ra mười người đàn ông d gặp người lạ để giải thích quyết định của họ cho y. Nhóm người đại diện này sẽ trình bày cho y thấy tình trạng khốn khổ hiện tại và yêu cầu y làm lãnh đạo của họ.
Thế là mười người đi qua đó và cúi đầu khiêm nhường. Một trong số họ bắt đầu nói về vùng đất cằn cỗi của khu vực, về những năm khô hạn và sự khốn khổ mà tất cả họ đều phải chịu. Người đó kết thúc lời trình bày như sau:
– Những điều kiện này buộc chúng tôi phải rời bỏ nhà cửa và đất đai của mình và đi ra ngoài thế giới để tìm một quê hương tốt hơn. Ngay lúc này khi chúng tôi cuối cùng đạt được thỏa thuận, có vẻ như Chúa đã tỏ lòng thương xót chúng tôi, rằng Người đã gửi ngài đến cho chúng tôi – chính ngài, một người xa lạ khôn ngoan và xứng đáng – và rằng ngài sẽ dẫn dắt chúng tôi và giải thoát chúng tôi khỏi sự khốn khổ này. Nhân danh tất cả cư dân ở đây, chúng tôi đề nghị ngài trở thành người lãnh đạo. Bất cứ nơi nào ngài đi, chúng tôi sẽ theo đó. Ngài biết đường và chắc chắn ngài được sinh ra ở một quê hương hạnh phúc và tốt đẹp hơn. Chúng tôi sẽ lắng nghe ngài và tuân theo từng mệnh lệnh của ngài. Chính ngài, một người lạ khôn ngoan, sẽ đồng ý cứu rất nhiều linh hồn khỏi sự hủy hoại chứ? Ngài sẽ là người lãnh đạo của chúng tôi chứ?
Trong suốt bài phát biểu đầy ẩn ý này, người lạ khôn ngoan không hề ngẩng đầu lên. Y ở yên tư thế như lúc đầu họ tìm đến y. Đầu y cúi xuống, y cau mày, và không nói gì cả. Thỉnh thoảng y chỉ gõ gậy trên mặt đất và – nghĩ. Khi bài phát biểu kết thúc, y lẩm bẩm cộc lốc và chậm rãi mà không thay đổi tư thế của mình:
– Tôi đồng ý!
– Chúng tôi có thể đi theo ngài để tìm kiếm một nơi tốt hơn không?
– Được! – y tiếp tục nói mà không ngẩng đầu lên.
Lòng nhiệt thành và bày tỏ cảm kích trào dâng, nhưng người lạ mặt không nói một lời nào.
Mười người thông báo cho nhóm người biết họ đã thành công, và thêm rằng cho đến giờ họ mới hiểu người đàn ông này sở hữu trí tuệ tuyệt vời đến thế nào.
– Người đó thậm chí không thay đổi tư thế hoặc ngẩng đầu lên để xem ai đang nói chuyện với mình. Y chỉ ngồi im lặng và thiền. Dù chúng tôi nói rất nhiều và đánh giá cao y, y chỉ thốt ra bốn từ.
– Một nhà hiền triết thực sự! Trí tuệ hiếm có! – họ vui vẻ hét lên từ mọi phía tuyên bố rằng chính Thiên Chúa đã phái một thiên thần từ thiên đường xuống cứu họ. Tất cả đều bị thuyết phục chắc chắn mình sẽ thành công khi có một nhà lãnh đạo như vậy, một người sẽ không bị bất cứ điều gì trên thế giới làm bối rối.
Và vì vậy, họ quyết định lên đường ngay ngày hôm sau lúc bình minh.
Радоје Домановић 