(შემდეგი გვერდი)

ასე ჩაიარა პირველმა დღემ, რომელსაც იგივე შემართებით მოჰყვა შემდეგი დღეები. დიდად მნიშვნელოვანი არაფერი მომხდარა, გარდა ჩვეული შემთხვევებისა: ჯერ ორმოში ჩავარდნენ, შემდეგ თხრილში; გადაფორთხდნენ ცოცხალ ღობეებსა და მაყვლის ბუჩქებზე; აბიჯებდნენ ეკლებს; ზოგმა ხელი მოიტეხა, ზოგმა ფეხი; ზოგ მათგანს კოპიც ჰქონდა შუბლზე; მაგრამ ყველაფერს გაუძლეს. რამდენიმე მომაკვდავი მოხუცი  პირდაპირ გზაზე დატოვეს. „სახლში რომ დარჩენილიყვნენ, იქაც მოკვდებდნენ, ამხელა გზაზე რომ არაფერი ვთქვათ!“ – თქვა რომელიღაც სიტყვით გამომსვლელმა და დანარჩენები გაამხნევა, გზა გაეგრძელებინათ. ერთი-ორი მცირეწლოვანი ბავშვიც დაიღუპა. მშობლებმა მედგრად შეიკავეს თავი გულისტკივილის გამომჟღავნებისგან, რადგან ეს ღვთის ნება იყო. “რაც უფრო პატარაა ბავშვი, წუხილიც ნაკლებია. ღმერთმა არ ქნას, მშობლებმა მაშინ დაკარგონ შვილი, როდესაც ის უკვე ქორწინების ასაკშია. თუ ბავშვს ასე უწერია, ჯობს ადრეულ ასაკში მოკვდეს. მაშინ დარდიც ხანმოკლე იქნება! – ამშვიდებდა მათ ორატორი. ზოგს თავი ჰქონდა  შეხვეული, ზოგს კი შეშუპებულ ადგილებზე ცივი საფენები ედო. მოტეხილი მკლავები მკერდზე ჰქონდათ ნაჭრით ჩამოკიდებული. ყველა დამტვრეულ-დასახიჩრებული იყო. ტანსაცმელი ძონძებად ექცათ, მაგრამ მაინც ბედნიერად მიიწევდნენ წინ. იქნებ ეს ყველაფერი უფრო იოლად გასაძლები ყოფილიყო, შიმშილისგან მუცლებს რომ არ ებუყბუყათ, მაგრამ სხვა გამოსავალი არ იყო, გზა უნდა გაეგრძელებინათ.

ერთ დღეს,  უფრო მნიშვნელოვანი რამ მოხდა.

წინამძღოლი წინ მიდიოდა, ყველაზე მამაცებით გარშემორტყმული. (ორი მათგანი უკვალოდ დაიკარგა. უმრავლესობის აზრით, მათ უღალატეს საერთო საქმეს და გაიქცნენ. რომელიღაც ორატორმა ახსენა მათი სამარცხვინო ღალატი. თუმცა ზოგი ეჭვობდა, რომ ისინი გზაში დაიღუპნენ, მაგრამ ხმამაღლა აზრი არ გამოუთქვამთ, სხვების გულისწყრომის ეშინოდათ). დანარჩენები მწკრივში მიყვებოდნენ. უეცრად მათ წინ უზარმაზარი, ქვიანი ხრამი გამოჩნდა – ნამდვილი უფსკრული. ფერდობი ისეთი ციცაბო იყო, რომ ვერავინ გაბედა ნაბიჯის გადადგმა. ყველაზე მამაცებიც კი შეჩერდნენ და წინამძღოლს მიაჩერდნენ. შეჭმუხნულმა, ფიქრებში ჩაფლულმა წინამძღოლმა თამამად გადაგა ნაბიჯი წინ, თან მისთვის დამახასიათებელი მანერით ხელჯოხს აკაკუნებდა, ხან მარჯვნივ, ხან მარცხნივ. ბევრის თქმით, ამან მას კიდევ უფრო კეთილშობილური იერი შესძინა. არავისთვის შეუხედავს და არაფერი უთქვამს. გამომეტყველებაც არ შეცვლია და სახეზე შიშის ნატამალი არ დატყობია, მიუხედავად იმისა, რომ სულუფრო უახლოვდებოდა ხრამის კიდეს. ყველაზე გულადებსაც კი შიშისგან მკვდრისფერი დაედოთ, მაგრამ ვერავინ შეჰბედა გამაფრთხილებლად შეეძახაგაბედული, ბრძენი წინამძღოლისთვის. ორი ნაბიჯიც და ის კლდის პირას იდგა. მომაკვდინებელ სიჩუმეში, თვალებგაფართოებულები ცახცახებდნენ და ძრწოდნენ.   ყველაზე მამაცებმა მისი შეჩერება დააპირეს, თუნდაც ეს წესების დარღვევა ყოფილიყო, მაგრამ წინამძროლმა ისევ გადადგა ნაბიჯი და ხრამში გადაეშვა. ხალხი საგონებელში ჩავარდა, აყვირდნენ და ავიშვიშვიშდნენ, ზოგმა გაქცევა სცადა.

– მოიცადეთ, ძმებო! რატომ ჩქარობთ? ეს არის თქვენი მოცემული სიტყვა? ჩვენ უნდა მივყვეთ ამ ბრძენ კაცს, რადგან იცის, რას აკეთებს. შეშლილი ხომ არ არის, თავი დაიღუპოს. წინ, მივყვეთ! ეს ყველაზე დიდი და ალბათ საბოლოო საფრთხეა, ბოლო დაბრკოლება. ვინ იცის? იქნებ ხრამის მეორე მხარეს ჩვენ გველოდება ღმერთის ბოძებული ჯადოსნური, ნაყოფიერი მიწა. წინ! მსხვერპლის გარეშე ვერაფერს მივაღწევთ!

ასეთი იყო ორატორის სიტყვები, შემდეგ მანაც გადადგა ორი ნაბიჯი წინ და ხევში გაუჩინარდა. ყველაზე მამაცებიც მიყვნენ  და შემდეგ ყველანი გადაეშვნენ.

შეიქნა ერთი ვაი-ვიში, ოხვრა, გმინვადა ყირაზე გადასვლა ამ თვალუწვდენელ ხრამში. ვინმეს შეეძლო დაეფიცა, რომ ვერავინ გადარჩებოდა არათუ დაუსახიჩრებელი, არამედ ცოცხალიც კი. მაგრამ ადამიანის სიცოცხლე ზოგჯერ ჯიუტია. წინამძღოლი წარმოუდგენლად იღბლიანი აღმოჩნდა. ის ვარდნისას ბუჩქებს ჩამოეკიდა და თითქმის არაფერი დაუზიანებია. მან წამოდგომა და უკან ამოხოხვაც მოახერხა. კვნესა და გმინვა ჯერ კიდევ მოისმოდა ქვემოდან, ის კი უძრავად დაჯდა და ჩუმად ჩაფიქრდა. რამდენიმე დაბეგვილმა და გაბრაზებულმა მისი ლანძღვა დაიწყო, მაგრამ მას აინუნშიც არ ჩაუგდია. ვისაც გაუმართლა და ბუჩქებს და პატარა ხეებს მოეჭიდა, უკან ამოფორთხვა დაიწყო. ზოგს თავი გასტეხოდა და სახეზე სისხლი მოსჩქეფდა. მთელი ვერავინ გადარჩა წინამძღოლის გარდა. უეცრად ყველა მას მიაჩერდა დაღვრემილი და უკმაყოფილოდ ამოიგმინა, მაგრამ წინამძღოლს თავიც არ აუწევია. ჩუმად იყო და ნადვილი ბრძენკაცის გამომეტყველება მიეღო.

გამოხდა ხანი. მოგზაურთა რაოდენობა სულ უფრო მცირდებოდა. ყოველ დღეს თავისი წილი მიჰქონდა. ზოგმა საერთოდ მიატოვა თავისიანები და უკან დაბრუნდა.

იმ მრავალრცხოვანი ხალხისგან, რომლებმაც ერთად დაიწყეს სვლა, ოციოდეღა დარჩა. მათი ღონემიხდილი, დაღლილი სახეები მხოლოდ იმდეგაცრუებას, სასოწარკვეთასა და შიმშილს ასახავდნენ. მაგრამ სიტყვა არავის დასცდენია. წინამძღოლივით ჩუმად მიჩანჩალებდნენ. ორატორსაც კი თავი ჩაექინდრა. გზა უდაოდ რთული იყო.

მათი რაოდენობა ისევ შემცირდა და ათნი დარჩნენ. საუბრის ნაცვლად, მხოლოდ წუწუნებდნენ და გმინავდნენ კუშტი სახეებით.

კაცებს კი არა, ხეიბრებს ჰგავდნენ. ზოგი ყავარჯენს ეყრდნობოდა. ზოგს კისერზე მოხვეული ნაჭრით მკლავი მკერდზე ჩამოეკიდებინა. ხელებზე უამრავი ნახვევი და საფენი ედოთ. ახალი თავგანწირვის სურვილი რომც ჰქონოდათ, ტანზე ადგილი აღარ ჰქონდათ ახალი იარებისთვის.

მათ შორის ყველაზე მამაცსაც კი რწმენა და იმედი დაჰკარგვოდა, მაგრამ მაინც მიიწედვნენ წინ, ბორძიკით, წუწუნით, ტკივილისგან დამანჭულები. სხვა რა დარჩენოდათ, რაკიღა უკან დაბრუნება არ შეეძლოთ? ახლა, ამდენი მსხვერპლის შემდეგ მიეტოვებინათ დასახული გზა?

ჩამობნელდა. ყავარჯნებით მოჩახუნეებმა ეუცრად შენიშეს, რომ წინამძღოლი მათ წინ აღარ იყო.რამდენიმე ნაბიჯის გადადგმის შემდეგ, ისევ ხრამში გადაცვივდნენ.

– ვაი, ფეხი! ვაი, ხელი! – ამოიკვნესეს ისევ. ერთმა ჩუმად შეუკურთხა კიდეც ღირსეულ წინამძღოლს, მარგამ შემდეგ დადუმდა.

როდესაც მზე ამოვიდა, წინამძღოლი ისევ ისე იჯდა, როგორც პირველად ნახეს. ოდნავადაც კი არ შეცვლია გარეგნობა.

ორატორი ხრამიდან ამოფოფხდა, უკან მოჰყვებოდა ორი მამაცთაგანი. დასახიჩრებულებმა და სისხლიანებმა უკან მოიხედეს, რომ ენახათ რამდენი იყვნენ, და მიხვდნენ,რომ მხოლოდ თვითონ იყვნენ დარჩენილი. მომაკვდინებელმა შიშმა და უიმედობამ მოიცვა მათი გულები. უცნობ, მთა-გორიან და ქვიან მხარეში იმყოფებოდნენ, არც გზა მოსჩანდა სადმე,არც ბილიკი. ორი დღით ადრე რაღაც გზას კი გადააწყდნენ, მაგრამ უკან მოიტოვეს, რადგან წინამძღოლმა აქეთ წამოიყვანა.

ისინი ფიქრობდნენ მეგობრებსა და ნათესავებზე, რომლებიც დაიღუპნენ ამ საზარელ გზაზე. მოტეხილი კიდურების ტკივილზე უარესმა ნაღველმა მთლიანად დათრგუნა ისინი. საკუთარი დაღუპვის თვითმხილველები გახდნენ.

ორატორი მივიდა წინამძღოლთან და დაღლილი, აკანკალებული, სასოწარკვეთილი და ტკივილით სავსე ხმით მიმართა:

– ახლა სად მივდივართ?

წინამძღოლი ჩუმად იყო.

– სად მოგვიყვანე და სად მიგყავართ? ჩვენი თავი და ოჯახები ჩაგაბარეთ და გამოგყევით, სახლები და წინაპართა საფლავები მივატოვეთ იმ იმედით, რომ გადავრჩებოდით უნაყოფო მხარეში დაღუპვისგან. მაგრამ შენ უარესად დაგვღუპე. ორასი ოჯახი მოგყვებოდა და ახლა ნახე, რამდენი ვართ.

– რას გულისხმობ, განა ყველა არ არის აქ? – ჩაილაპარაკა წინამძღოლმა თავის აუწევლად.

– ასეთ კითხვას როგორ სვამ? აწიე თავი და ნახე! დათვალე, რამდენი დავრჩით ამ უბედურ მოგზაურობაში. შეხედე რას დავესმგავსეთ. ჯობდა მოვმკდარიყავით, ვიდრე ასე დავსახიჩრებულიყავით.

– ვერ შემოგხედავთ!

– რატომ ვერ?

– მე ბრმა ვარ.

სამარისებული სიჩუმე.

– მოგზაურობის დროს დაკარგე მხედველობა?

– ბრმა დავიბადე!

სამეულმა სასოწარკვეთით ჩაჰკიდა თავი.

შემოდგომის ქარმა დაბერა მთებიდან და ხმელი ფოთლები მოიტანა. ნისლი დაეკიდა გორაკებს შორის, ხრამის ფერდები ათრთოლდა ცივ, ნესტიან ჰაერში.  ავისმომასწავებელი ჩხავილი გაისმა. მზეც კიმოეფარა ღრუბლებს, რომლებიც სადღაც შორს მიიჩქაროდნენ.

სამეულმა დაზაფრულმა შეხედა ერთმანეთს.

– ახლა სად შეგვიძლია წავიდეთ? – ამოილუღლუღა ერთმა.

– არ ვიცით.

ბელგრადში, 1902წ.
სპეციალურად „რადოიე დომანოვიჩის“ პროექტისათვის თარგმნა მარეხ დოლიძემ, 2021წ.

(შემდეგი გვერდი)

მეორე დღეს, ყველა, ვისაც ეყო წასვლის გამბედაობა, ერთად შეიკრიბა. ორასზე მეტი ოჯახი გამოცხადდა დანიშნულ ადგილას. მხოლოდ ცოტანი დარჩნენ ძველი კერიის მისახედად.

ნამდვილად ნაღვლიანი სანახაობა გახლდათ, თუ როგორ იყო მწარე ბედისწერით გაღატაკებული ხალხი იძულებული მიეტოვებინა მიწა, სადაც ისინი დაიბადნენ და სადაც ემარხა წინაპართა ძვლები. მათ დაქანცული, მოტეხილი და გარუჯული სახეები ჰქონდათ. მრავალი წლის განმავლობაში მძიმე შრომას კვალი დაემჩნია და მწარე იმდეგაცრუების სურათი დაეხატა. თუმცა სწორედ ასეთ მომენტში, მყისიერად ჩნდებოდა იმედის ნაპერწკალი, შეზავებული სახლის მონატრებასთან. ცრემლი მოგორავდა მოხუცი კაცების დანაოჭებულ სახეებზე, რომლებისთვისაც რაღაც ავისმომასწავლებელი ტრიალებდა ჰაერში და თავჩაქინდრული, სასოწარკვეთით ოხრავდნენ. უკეთესი საცხოვრებლის ძებნის ნაცვლად, ერჩივნათ იქ მეტ ხანს დარჩენილიყვნენ, რათა მათაც შეძლებოდათ ამ ქვებს შორის სიკვდილი.ბევრი ქალი მოთქვამდა და სამუდამოდ ემშვიდობებოდა მათთვის ძვირფასი ადამიანების საფლავებს.

კაცები გამხნევებას ცდილობდნენ და ყვიროდნენ – აბა,  ქოხმახებში ცხოვრება და ამ დაწყევლილ მიწაზე შიმშილი გინდათ? – თუმცა არც თვითონ იტყოდნენ უარს, მთელი ეს დაწყევლილი მხარე  და ღარიბული ქოხები თან წაეღოთ, შესაძლებელი რომ ყოფილიყო.ერთად შეგროვილი  ხალხისთვის დამახასიათებელი ხმაური და ყაყანი იდგა. ქალებიც და კაცებიც მოსუვენრად ცმუკავდნენ. დედების ზურგზე გამოკრული ბავშვები გულისწამღებად წიკვინებდნენ. პირუტყვიც შფოთავდა. ბევრი საქონელი არც ყავდათ, ერთი-ორი ხბო აქა-იქ და გალეული, ჯაგარა ცხენი დიდი თავითა და მსუქანი ფეხებით, დატვირთული ძველი ნოხებით, ჩანთებითა და ორი ტომრით უნაგირზე, რომლის სიმძმიმით საბრალო ცხოველს წელი გაღუნვოდა, თუმცა როგორღაც ახერხებდა დგომას და დრო და დრო ხვიხვინს. სხვებს ვირები დაეტვირთათ. ბავშვები ძაღლებს საბელებზე ექაჩებოდნენ.  ლაპარაკი, ყვირილი, წყევლა, მოთქმა, ტირილი, ყეფა და ჭიხვინი ერთმანეთში არეულიყო. ვირმაც კი დაიყროყინა ერთი-ორჯერ. მაგრამ წინამძღოლს სიტყვაც არ დასცდენია, თითქოს მთელ ამ ამბავთან არაფერი ესაქმებოდა. ნამდვილი ბრძენი!

ის უბრალოდ იჯდა თავჩაქინდრული, ჩუმი და დაფიქრებული. ზოგჯერ მიწას აფურთხებდა. ეს იყო და ეს. მაგრამ ამ უცნაური ქცევის გამო მისი პოპულარობა ისე გაიზარდა, რომ როგორც თვითონ ამბობდნენ,  წყალსა და ცეცხლს მისცემდნენ თავს, მის გამო. ისმოდა შემდეგი საუბრები:

– ბედნიერნი უნდა ვიყოთ, რომ ასეთი კაცი ვიპოვეთ. მის გარეშე რომ წავსულიყავით, ღმერთმა დაგვიფაროს, დავიღუპებოდით. გეუბნები, მას აქვს ნამდვილი ცოდნა! ჩუმად არის, სიტყვაც არ უთქვამს! – თქვა ერთმა, რომელიც წინამძღოლს სიამაყითა და პატივისცემით შესცქეროდა.

– რა უნდა ეთქვა? ვინც ბევრს ლაპარაკობს, ცოტას ფიქრობს. ნამდვილად ჭკვიანია! მხოლოდ ფიქრობს და არაფერს ამბობს, – დაამატა მეორემ და მანაც კრძალვით გადახედა წინამძღოლს.

– ადვილი არ არის ამდენი ხალხის გაძღოლა! ფიქრები უნდა მოიკრიბოს, რადგან დიდი სამუშაო აქვს, – თქვა ისევ პირველმა.

გამგზავრების დრო მოვიდა. თუმცა კვლავ შეიცადეს იმის მოლოდინში, რომ დარჩენილთაგან ვინმე გადაიფიქრებდა და მათ გაყვებოდა, მაგრამ რადგან არავინ შეემატათ, შეეძლოთ აღარ დაყოვნებულიყვნენ.

– აღარ უნდა წავიდეთ? – ჰკითხეს წინამძღოლს.

ის უსიტყვოდ წამოდგა.

ყველაზე მამაცები მყისვე გარს შემოეხვივნენ, რათა საჭიროების შემთხვევაში დახმარებოდნენ ან დაეცვათ ნებისმიერი საფრთხისგან.

წინამძღოლმა ჩაწეული თავითა და შეჭმუხნული სახით რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა, თან კეთილშობილურად აქნევდა ხელჯოხს. ხალხი მის უკან დაეწყო და რამდენჯერმე შესძახა: „გაუმარჯოს ჩვენს წინამძღოლს!“ მან კიდევ რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა და სოფლის კედლის წინ ღობეს მიეჯახა. ბუნებრივია, გაჩერდა. ხალხიც შეჩერდა. შემდეგ წინამძღოლმა უკან დაიხია და ხელჯოხი ღობეს მიუკაკუნა.

– რა გსურს რომ გავაკეთოთ? – ჰკითხეს მას.

წინამძღოლმა პასუხი არ გასცა.

– რა უნდა ვქნათ? ღობე უნდა მოვანგრიოთ! აი, რა უნდა ვქნათ! ვერ ხედავთ, თავისი ხელჯოხით მოგვანიშნა რაც უნდა ვქნათ, – შესძახეს მათ, ვინცწინამძღოლის გარშემო იდგნენ.

– აგერ ჭიშკარი! აქ ჭიშკარია! – აყვირდნენ ბავშვები და თითებს იშვერდნენ მეორე მხარეს დაკიდული ჭიშკრისკენ.

– ჩუმად, ბავშვებო!

– ღმერთო გვიშველე, რა ხდება? – ქალებმა პირჯვარი გადაიწერეს.

– სიტყვა არ გავიგო! იცის, რასაც აკეთებს! მოანგრიეთ ღობე!

ღობე მყისიერად ჩამოიაშალა, თითქოს არც არასდროს ყოფილა.

დანგრეულ ღობეს გადააბიჯეს და გზა გააგრძელეს.

ასი ნაბიჯი ძლივს ექნებოდათ გავლილი, როდესაც წინამძღოლიი დიდ ეკლიან ბუჩქს დაეჯახა და გაჩერდა. დიდი გაჭირვებით გაითავისუფლა თავი და ხელჯოხის ყველა მხარეს კაკუნს მოჰყვა. არავინ შერხეულა.

– ახლა რაღა ხდება? – წამოიყვირეს უკანა რიგებიდან.

– მოთხარეთ ბუჩქი! – დაიყვირეს წინამძღოლის გარშემო მდგომებმა.

– იქ გზა არის, ეკლიანი ბუჩქების უკან! – შესძახეს ბავშვებმა და ზოგიერთებმა დიდებს შორის.

– გზა არის, იქ გზა არის! – დამცინავად გამოაჯავრაწინამძღოლის გარემოცვამ. – და საიდან უნდა ვიცოდეთ, ჩვენ, ბრმებმა, საით მივყავართ ჩვენს წინამძღოლს? ყველას ბრძანების გაცემა არ შეუძლია. წინამძღოლმა იცის ყველაზე კარგი და მოკლე გზა. მოთხარეთ ბუჩქი!

ყველა მიცვივდა გზის გასაწმენდად.

– უხ! – წამოიყვირებდა ხან ერთი და ხან მეორე. ზოგს ეკალი შერჭობოდა ხელში, ზოგისთვის მაყვლის ტოტს დაეკაწრა სახე.

– ძმებო! უშრომელად არაფერი მოდის. უნდა იწვალოთ, რომ მიზანს მიაღწიოთ, – თქვა ყველაზე მამაცმა მათ შორის.

დიდი ძალისხმევის შედეგად ბუჩქი მოგლიჯეს და წინ გასწიეს.

ცოტაოდენი ხეტიალის შემდეგ, მოწნულ ღობეს მიადგნენ. ისიც მოარღვიეს და გზა გააგრძელეს.

პირველ დღეს მხოლოდ მცირე მანძილის გავლა მოახერხეს, რადგან ხელს უშლიდათ მსგავსი წინაღობები. საკვები მცირეოდენი ჰქონდათ, ზოგს ხმელი პური და ყველი წამოეღო, უმრავლესობა კი ცარიელი პურით იკმაყოფილებდა შიმშილს. ზოგიერთს საერთოდ არაფერი ჰქონდა. საბედნიეროდ, ზაფხული იდგა და ალაგ-ალაგ ხილის ხეები ხვდებოდათ.

ამგვარად, მიუხედავად იმისა, რომ პირველ დღეს მცირე მანძილი მოიტოვეს უკან, საშინელ დაღლილობას გრძნობდნენ.  მართალია, სერიოზული საფრთხე ან უბედური შემთხვევა არ გადახდენიათ, თუმცა ბუნებრივია, იქნებოდა ისეთი უმნიშვნელო წვრილმანები, როგორც: ერთ-ერთ ქალის ეკალი შეერჭო მარცხენა თვალში, რომელიც მან სველი ნაჭრით შეიხვია; ბავშვმა ფეხი წამოკრა ხის კუნძს და მას შემდეგ ღრიალებდა და კოჭლობდა; მოხუცი მაყვლის ბუჩქზე წაფორხილდა და კოჭი იღრძო. ნაღრძობი ხახვის საფენით შეუხვიეს და ისიც, ხელჯოხზე დაყრდნობილი, მართალია, კოჭლობით, მაგრამ მხნედ  მიჰყვა წინამძღოლს. (სიმართლე რომ ვთქვათ, ზოგნი ამბობდნენ, მოხუცმა იცრუა ფეხის ტკენის შესახებ, რადგან უკან გაბრუნება ეწადაო). საბოლოოდ, ცოტაღა იყო დარჩენილი ისეთი, შერჭობილი ეკალი ან დაკაწრული სახე არ ჰქონოდა. კაცები გმირულად იტანდნენ ყველაფერს, ქალები წყევლიდნენ სახლებიდან წამოსვლის თითოეულ საათს, ბავშვები კი, რასაკვირველია, ტიროდნენ, რადგან ვერ ხვდებოდნენ, რომ ამ ტანჯვა-წვალებას დიდი ჯილდო მოჰყვებოდა.

ყველას სასიხარულოდ, არაფერი მოსვლია თავად წინამძღოლს. გულწრფელად თუ ვიტვყვით, ის საკმაოდ კარგად იყო დაცული, მაგრამ მაინც, ის უბრალოდ, იღბლიანი იყო. როდესაც პირველ ღამეს დაბანაკდნენ, ყველა ლოცულობდა და ღმერთს მადლობას უხდიდა, რომ მოგზაურობამ წარმატებით ჩაიარა და წინამძღოლს თმის ღერიც არ ჩამოვარდნია. ერთ-ერთმა მამაცთაგანმა სიტყვით გამოსვლა დაიწყო. მისი სახე მაყვლის ბუჩქს დაეკაწრა, მაგრამ ის ამას არავითარ ყურადღებას არ აქცევდა.

– ძმებო, – დაიწყო მან, – ერთი დღე მშვიდობიანად მოვიტივეთ უკან, მადლობა ღმერთს. ჩვენი გზა ადვილი არ არის, მაგრამ ყველაფერს უნდა გავუძლოთ, რადგან ეს ძნელი გზა მიგვიყვანს ბედნიერებამდე. ღმერთმა დაიფაროს ჩვენი ყოვლისშმეძლე წინამძღოლი ნებისმიერი ზიანისგან, რათა მან შეძლოს გააგრძელოს ჩვენი წარმატებული სვლა.

– ხვალაც თუ ასე გაგრძელდა, მეორე თვალსაც დავკარგავ! – აღმოხდა ერთ-ერთ ქალს.

– ოჰ, ჩემი ფეხი! – წამოიყვირა ქალის ნათქვამით წაქეზებულმა მოხუცმა კაცმა.

ბავშვები წუწუნებდნენ და ტიროდნენ, დედები ძლივს აჩუმებდნენ მათ, რომ სიტყვით გამომსვლელის ხმა გაეგონათ.

– დიახ, მეორე თვალსაც დაკარგავთ! – გაბრაზდა მომხსენებელი, – და შეიძლება ორივეც დაკარგოთ! ერთი ქალის ერთი თვალი ვერაფერი დანაკარგია ასეთი დიადი მიზნისთვის. გრცხვენოდეთ! შვილების კეთილდღეობაზე არ გიფიქრიათ? თუნდაც ნახევარი ჩვენგანი დაიღუპოს მცდელობისას! რა განსხვავებაა? ერთი თვალი იქნება თუ ორი? რა სარგებლობა აქვს თქვენს თვალებს, როდესაც ჩვენს ნაცვლად სხვა იყურება და ბედნიერებასთან მივყავართ? ჩვენი წამოწყება მარტოოდენ თვალისა და მოხუცი კაცის ფეხის გამო უნდა მივატოვოთ?

– ცრუობს! მოხუცი კაცი გვატყუებს! ის თავს გვაჩვენებს, თითქოს ფეხი სტკვივა, რომ უკან დაბრუნდეს! – შესძახეს ყოველი მხრიდან.

– ძმებო, ვისაც წამოსვლა აღარ უნდა, დაე, დაბრუნდეს და აღარ იწუწუნოს და აგვირიოს დანარჩენებს გეგმები. ჩემი აზრი თუ გაინტერესებთ, მე გავყვები ჩვენს წინამძღოლს ჩემს უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე!

– ჩვენც გავყვებით! ყველა გავყვებით სანამ ცოცხლები ვართ!

წინამძღოლი კვლავ ჩუმად იყო.

ყველანი მას მიაჩერდნენ და აჩურჩულდნენ:

– ისევ ფიქრებშია ჩაძირული!

– ბრძენი კაცი!

– მის შუბლს შეხედეთ!

– და სულ იჭმუხნება!

– დინჯია!

– მამაცია! ეს ყველაფერში ჩანს!

– რამდენიც არ უნდა თქვათ! ღობეები, წნულები, ასკილი – ის ყველაფერს გვიკვალავს. პირქუშად აკაკუნებს თავის ჯოხს და უნდა გამოიცნო, რას გულისხმობს.

(წინა გვერდი)

– ძმებო და მეგობრებო! მე მოვუსმინე ყველა თქვენგანის სიტყვით გამოსვლას, ახლა კი გთხოვთ, მე მომისმინოთ. მთელი ჩვენი მსჯელობა და საუბარი არაფრად ღირს, სანამ ჩვენ ვრჩებით ამ უნაყოფო მიწაზე. წვიმებიან წლებშიც კი არაფერი გაზრდილა ამ ქვიშიან ნიადაგსა და ლოდებზე, რომ არაფერი ვთქვათ იმ საშინელ გვალვებზე, რომლის მსგავსიც არც ერთ ჩვენთაგანს არ უნახავს. როდემდე უნდა ჩაიაროს ჩვენმა შეკრებებმა და ლაპარაკმა ფუჭად?პირუტყვი უკვე იღუპება საკვების არქონის გამო, მალე კი ჩვენ და ჩვენ შვილებსაც მოგვიწევს შიმშილობა.უფრო უკეთესი, კეთილგონივრული გამოსავალი უნდა ვიპოვოთ. ჩემი აზრით, საუკეთესო გამოსავალი იქნება, თუ დავტოვებთ ამ მწირ მიწას და გავეშურებით ნაყოფიერი მხარის საძებნელად, რადგან ასე ცხოვრების გაგრძელება უბრალოდ შეუძლებელია.

ასე მიმართა დაღლილი ხმით რომელიღაც სხდომაზე რომელიღაც უნაყოფო მხარის მოსახლემ. თუ სად და როდის მოხდა ეს, არც მე და არც თქვენ არ გვაღელვებს. საკმარისია გჯეროდეთ, რომ ეს მოხდა სადღაც, დიდი ხნის წინათ, ერთ უნაყოფო მხარეში. გულახდილად რომ გითხრათ, ერთ დროს მეგონა,რომ როგორღაც გამოვიგონე მთელი ეს ამბავი, მაგრამ დროთა განმავლობაში თავი დავაღწიე ამ აკვიატებულ ფიქრს.ახლა მტკიცედ მჯერა, რომ მხოლოდ იმას გადმოგცემთ, რაც დანამდვილებით მოხდა და უნდა მომხდარიყო სადღაც და როდესღაც და რომ მე არავითარ შემთხვევაში არ შემეძლო ამის გამოგონება.

ქამარზე ხელებშემოწყობილი, მკრთალსახიანი, ცარიელი გამომეტყველებითა და ღონემიხდილი, თითქმის შეუგნებელი სახით მომზირალი მსმენელები ამ ბრძნული სიტყვების გაგონებაზე გამოცოცხლდნენ. თითეულმა მათგანმა უკვე წარმოიდგინა, რომ იმყოფებოდა ჯადოსნურ, სამოთხებრივ ქვეყანაში, სადაც წელჩაწყვეტილი შრომის ჯილდოდ უხვ მოსავალს მიიღებდა.

– მართალს ამბობს! მართალს ამბობს! – აჩურჩულდნენ დაღლილი ხმები

– ესეთი მხარე… სადმე… ახლოსაა? – გაიასმა კუთხიდან გაჭიანურებული ბუტბუტი.

– ძმებო! – უფრო რიხიანად დაიწყო კიდევ ერთმა,- დაუყოვნებლივ უნდა მივყვეთ ამ რჩევას, რადგან ასე გაგრძელება აღარ შეიძლება. ჩვენ ქანცის გაწყვეტამდე ვმუშაობთ, მაგრამ ამაოდ.ჩვენ დავთესეთ მარცვლეული, რომელიც საკვებად უნდა გამოგვეყენებინა, მაგრამ წყალდიდობამ ჩამორეცხა ნათესები და ნიადაგი ფერდობებიდან და დაგვიტოვა ცარიელი ქვები. კიდევ აქ უნდა დავრჩეთ და ვიშრომოთ დილიდან საღამომდე მხოლოდ იმისთვის, რომ ვიყოთ მშიერ-მწყურვალი, ტიტველი და ფეხშიშველი? უნდა გავემგზავროთ და ვიპოვოთ ნაყოფიერი მიწა, სადაც მძიმე შრომა აგვინაზღაურდება უხვი მოსავლით.

– წავიდეთ! ახლავე წავიდეთ! რადგან ეს მიწა სიცოცხლისთვის უვარგისია!

ჩურჩულმა მოიმატა და ყველა დაუფიქრებლად დაადგა გზას.

– მოიცადეთ, ძმებო! სად მიდიხართ? – დაიწყო ისევ პირველმა გამომსვლელმა, – აუცილებლად უნდა წავიდეთ, მაგრამ ასე არა. უნდა ვიცოდეთ, სად მივდივართ. თორემ გადარჩენის ნაცვლად შეიძლება უარეს მდგომარეობაში აღმოვჩნდეთ. გთავაზობთ, ავირჩიოთ წინამძღოლი, რომელსაც დავემორჩილებით და ვინც გვიჩვენებს ყველაზე სწორ გზას.

– ავირჩიოთ! ახლავე ავირჩიოთ! – გაისმა აქა-იქ.

მხოლოდ ახლა დაიწყო ნამდვილი კამათი და არეულობა. ყველა ერთდროულად ლაპარაკობდა და არავის ესმოდა ერთმანეთის. დაიწყეს ჯგუფებად დაყოფა, თითოელი თავისთვის ლუღლუღებდა და ბოლოს ეს ჯგუფებიც დაიშალა. ბოლოს ორ-ორად იდგნენ მხარდამხარ, ერთმანეთს უმტკიცებდნენ, მკლავზე ექაჩებოდნენ, სიჩუმეში ხელებს ამოძრავებდნენ. შემდეგ ისევ შეგროვდნენ ლაპარაკ-ლაპარაკით.

– ძმებო! – ჩახლეჩილი ხმების ფონზე მოისმა ძლიერი ხმა, – ასე ვერ შევთანხმდებით. ყველა ლაპარაკობს და არავინ ისმენს. მოდი, ამოვარჩიოთ წინამძღოლი! ჩვენს შორის ვინ შეგვიძლია ავირჩიოთ? ვის უმოგზაურია იმდენი, რომ კარგად იცნობდეს გზებს? ჩვენ ყველა კარგად ვიცნობთ ერთმანეთს და მაინც, მე, მაგალითად, ვერავის განდობთ ჩემი თავისა და ჩემი შვილების წინამძღოლობას. უმჯობესია მითხრათ, ვინ არის ის მოგზაური, დილიდან ჩრდილში რომ ზის გზის პირას?

სიჩუმე ჩამოვარდა. ყველანი უცნობს მიუბრუნდნენ და თავიდან ფეხებამდე შეათვალიერეს.

ფიქრებში ჩაძირული მოგზაური, რომელსაც მოღუშული სახე ძლივს უჩანდა ხშირ წვერსა და გრძელ თმაში, ისევ ჩუმად იჯდა და დროდადრო თავის ხელჯოხს მიწას უკაკუნებდა.

– გუშინ ეს კაცი ვნახე ახალგაზრდა კაცთან ერთად, ხელჩაკიდებული მიუყვებოდნენ ქუჩას. წუხელ ბიჭმა დატოვა სოფელი, მაგრამ უცნობი აქ დარჩა.

– ძმებო, დავივიწყოთ ეს სულელური წვრილმანები, დრო რომ არ დავკარგოთ. ვინც არ უნდა იყოს ის, შორიდანაა მოსული, რადგან არავინ იცნობს. მას ყველაზე სარწმუნოდ ეცოდინება საუკეთესო და უმოკლესი გზა ჩვენს გასაძღოლად. ჩემი განსჯით, ის ბრძენი კაცია, რადგან ჩუმად ზის და ფიქრობს. ნებისმიერი სხვა აქამდე უკვე ათჯერ ან მეტჯერ ჩაყოფდა ცხვირს ჩვენს საქმეებში და ლაპარაკს გაუბამდა რომელიმე ჩვენთაგანს, მაგრამ ის მთელი ეს დრო ჩუმადაა და არაფერს ამბობს.

– რა თქმა უნდა, ეს კაცი ჩუმად იმიტომ ზის, რომ რაღაცაზე ფიქრობს. ეს სხვა არაფერის ნიშანია, თუ არა იმის, რომ ის ძალზედ ჭკვიანია, – დაეთანხმნენ გარშემომყოფები და უნცობს უფრო დააკვირდნენ. თითოეულმა აღმოაჩინა მასში განსაკუთრებული სიჭკვიანის მახასიათებელი ბრწყინვალე ნიშანი.

არც თუ ბევრი ლაპარაკის შემდეგ, ყველა საბოლოოდ შეთანხმდა, რომ ეთხოვათ ამ მოგზაურისთვის, რომელიც, როგორც მათ მიიჩნიეს, ღმერთმა გამოუგზავნათ უკეთესი ტერიტორიისა და ნაყოფიერი მიწის მოსაძებნად, ყოფილიყო მათი წინამძღოლი და ისინი მოუსმენდნენ მას და დაემორჩილებოდნენ კითხვის დაუსმელად.

თავიანთ შორის გამოარჩიეს ათი კაცი, რომელიც მივიდოდა უცნობთან მათი გადაწყვეტილების გასაცნობად. ამ წარმომადგენლებს უნდა გადაეცათ მისთვის საქმის სავალალო მდგომარეობა და ეთხოვათ გამხდარიყო მათი წინამძღოლი.

ამგვარად, ათეული გაემართა უცნობისკენ და მდაბლად დაუკრა თავი. ერთ-ერთმა მათგანმა დაიწყო მოყოლა არაპროდუქტიულ ნიადაგზე, გვალვებიან წლებზე და იმ სიღარიბეზე, რომელშიც აღმოჩნდნენ. ბოლოს შემდგნაირად დაასრულა:

– ეს პირობები გვაიძულებს დავტოვოთ ჩვენი სახლები და გავემგზავროთ უკეთესი სამშობლოს საპოვნელად. სწორედ იმ მომენტში, როდესაც საბოლოოდ მივაღწიეთ ამ შეთანხმებას, როგორც ჩანს, ღმერთმა მოწყალება მოიღო ჩვენზე და გამოგვიგაზვნა შენი თავი – ბრძენი და ძვირფასიუცნობი, რათა გაგვიძღვე და გაგვათავისუფლო სიღატაკისგან. ყველა აქაური მაცხოვრებლის სახელით, გთხოვთ იყოთ ჩვენი წინამძღოლი.სადაც არ უნდა წახვიდე, გამოგყვებით. შენ იცი გზები და აშკარაა, რომ უფრო ბედნიერ სამშობლოში ხარ დაბადებული. მოვისმენთ და დავემორჩილებით ყოველ შენს ბრძანებას. ბრძენო უცნობო, თანხმა ხარ გადაარჩინო ამდენი სული დაღუპვისგან? იქნები ჩვენი წინამძღოლი?

მთელი ამ ხვეწნა-მუდარის განმავლობაში, ბრძენ უცნობს თავი ერთხელაც არ აუწევია. გაუნძრევლად იჯდა ისევ ისე, როგორც პირველად ნახეს. თავი ჩაწეული ჰქონდა, იჭმუხნებოდა და პასუხი არ სცემდა. მხოლოდ ჯოხს უკაკუნებდა მიწას და – ფიქრობდა. როდესაც სიტყვით გამოსვლა დასრულდა, უცნობმა, არც კი შერხეულა ისე, ნელა და უკმეხად ამოიჩიფჩიფა:

– ვიქნები!

– შეგვიძლია გამოგყვეთ და უკეთესი ადგილი ვეძებოთ?

– შეგიძლიათ! – თავაუღებლად გააგრძელა მან.

წარმომადგენლები პატივისცემისა და ენთუზიაზმის გამომხატველადახმაურდნენ, თუმცა უცნობს ამასთან დაკავშირებით არც ერთი სიტყვა არ უთქვამს.

ათეულმა შეკრებილებს თავიანთი წარმატება გააცნო და დაამატა, რომ მხოლოდ ახლა დაინახეს, თუ რა დიდი სბირძნის მატარებელი იყო უცნობი კაცი.

– ის არც კი განძრეულა თავისი ადგილიდან, თავიც კი არ აუწევია რომ დაენახა, ვინ ელაპარაკებოდა. მხოლოდ ჩუმად იჯდა და მედიტირებდა. მთელ ჩვენს საუბარსა და მადლიერებას მხოლოდ ორი სიტყვით უპასუხა.

– ნამდვილი ბრძენკაცი! იშვიათი ჭკუა! – იძახდნენ შეკრებილები, ბედნიერნი იმით, რომ ღმერთმა ზეციდან მათ გადასარჩენად ანგელოზი გამოაგზავნა. ასეთი წინამძღოლის მეშვეობით, რომელსაც ვერაფერი აუბნევდა თავ-გზას, ყველა ღრმად იყო წარმატებაში დარწმუნებული.ასე გადაწყდა, რომ გარიჟრაჟზე გაემგზავრებოდნენ.

(წინა გვერდი)