(Претходен дел)

Околината влијае на човека, па и Марко мораше донекаде да подлегне под тоа влијание, та почна и тој заедно со своите добродетелни потомци да шетка, да потплукнува и да се турка пред министерските врати, со молбата в раце и да моли за некаква државна службичка, колку да може да се прехрани со леб, секако бел.

Се разбира дека дринчењето пред вратите не траеше кратко време, и по неколку дена му рекоа да ја предаде молбата во архивата за да се заведе.

Молбата од Марко му зададе големи маки на министерот.

— О, брате, што да правам со овој човек? Го почитуваме, да речеме; сè, сè, но не требаше да доаѓа. Не е човек за ова време.

Најпосле, имајќи го предвид неговиот силен глас и поранешните заслуги, го намести како практикант во една зафрлена околија во внатрешноста.

Сега Марко одвај измоли да му го вратат оружјето и да му дадат од министерството една цела плата, па отиде да си го откупи Шарко.

Шарко, и покрај добрата храна, не изгледаше ни одблизу како порано; многу беше пропаднат; но и Марко беше полесен барем триесет оки.

И така Марко си ја облече облеката, го опаша оружјето, го приготви Шарко, ја наполни мешината со вино, ја обеси на предниот дел од седлото, го јавна Шарко, се прекрсти и отиде на должност, по патот каде што му рекоа. Многумина го советуваа да оди со воз, но тој не сакаше ни за жива глава.

Каде ѝ да одеше Марко, прашуваше за таа околија, и го кажуваше името на околискиот началник.

По ден и пол одење, стигна. Влезе во авлијата на околиската канцеларија, слезе од Шарко, го врза за една црница, ја симна мешината и така вооружен седна во ладовинката да се напие вино.

Пандури, практиканти, писари, ѕиркаат низ прозорците со чудење; а луѓето го заобиколуваат јунакот оддалеку.

Доаѓа капетанот, кому му е јавено дека Марко доаѓа во неговата околија.

— Помози-бог! — рече.

— Бог да ти помогне, незнаен јунаку! — одговори Марко. Штом дојде до оружјето, до коњот и до виното, ги заборагаи сите маки и почна веднаш да си се однесува по старовременски и да зборува во стихови.

— Ти ли си новиот практикант?

Марко потврди, а потоа капетанот му рече:

— Е, па ти не можеш да бидеш в канцеларија со таа мешина и со тоа оружје.

„— Ваков е адетот кај Србинот,
Над оружје црно вино пие,
Под оружје сладок сон си спие!“

Капетанот почна да му објаснува дека мора да го извади оружјето, ако мисли да остане во служба и да прима плата.

Виде Марко дека нема мрдање, па што да прави човекот, мора да живее, а пари нема; но се сети па праша:

— Има ли некоја служба каде што се носи оружје за да можам и јас да ја вршам?

— Има, пандурска служба.

— Што прави пандурот?

— Па ги придружува чиновниците на пат, со оружје, ако ги нападне некој, ги брани, држи ред, внимава да не му се нанесе штета некому, и такви работи — рече капетанот.

— Е, така, тоа е убава служба!… — се воодушеви Марко.

—

И така, Марко стана пандур. Ова е пак влијание од околината, влијание од достоинствените потомци со врела крв и во одушевеност да ѝ послужат на својата татковина. Но Марко и во оваа служба не можеше да биде толку прилагодлив и толку добар колку што можеше да биде и најлошиот негов потомок, а камоли некој подобар.

Одејќи со капетанот по околијата, Марко виде многу неволи, а кога му се стори еден ден дека и неговиот капетан не работи баш право, го удри со дланката, та му истера три заби.

Поради тоа Марко го фатија по долгиот боен судир и го спроведоа в лудница на преглед.

Тој удар Марко не можеше да го поднесе и пукна, наполно разочаран и намачен.

—

Кога излезе пред Господа, а Господ се смее, толку многу, што дури и небесата се тресат.

— Го одмазди ли, Марко, Косово? — го праша тој низ смеа.

— Се намачив, а кутрото Косово, не го ни видав! Ме тепаа, ме апсеа, ме пандурисаа и најпосле ме спроведоа меѓу лудите!… — се пожали Марко.

— Знаев дека нема да поминеш подобро — му вели Господ благо.

— Ти благодарам, Боже, што ме спаси од маките, а веќе и самиот нема да верувам на лелекањата на моите потомци во плачот по Косово! А ако им требаат пандури, барем за таа служба имаат доволно на избор, кој од кој подобар. Боже, прости ми, но ми се чини дека тие не се мои потомци, иако мене ме воспеваат, туку дека се потомци на оној наш Суљо Циганинот.

— И јас — сакав него да го пратам, ти да не ме молеше онака да одиш. А знаев дека ти не им требаш!… — рече Господ.

— И Суљо денеска меѓу Србите би бил најлош пандур! Во тоа сите го надминале! — рече Марко, и се расплака.

Господ воздивна тешко и ги крена рамениците.

Извор: Домановиќ, Радое, Избрани сатири, Мисла, Скопје 1990. (Прев. Загорка Тодоровска-Присаѓанец)